فرق ماءالشعیر و آبجو چیست؟

به گزارش تجارت امروز؛ مرکز تحقیقات حلال جمهوری اسلامی ایران می نویسد:« ماءالشعیر » نوشیدنی معروفی است که ترجمه آن آبجو است و از آن جایی که از دیرباز نجاست و نیز حرمت نوشیدن آآبجو از احکام اسلامی بوده و مسلمانان مقید به رعایت آن بوده اند اکنون این سوال پیش می آید که ماءالشعیر یا همان آبجوهایی که امروز در داخل و یا خارج از کشور تولید می شود نیز همان حکم را دارند؟ اگر نه؛ پس چه فرقی بین آن آبجو و آبجوهای موجود در بازار وجود دارد؟
پاسخ مشهور و رایج این است که آن آبجویی نجس و حرام است که دارای الکل باشد و چون این آبجوها بدون الکل هستند پس نوشیدن آنها حلال است.

این جواب در ابتدای امر، جواب خوب و قابل قبولی است؛ اما وقتی به برخی فتاوا و نظرات فقهی مانند فتوای آیت الله صافی گلپایگانی می رسیم؛ این پاسخ کارایی خودش را از دست داده و دوباره آن سوال تکرار می شود که بالاخره این آبجوها پاک هستند یا خیر. ایشان می فرمایند: « اگر جو را به طریقی که سابقا اطباء دستور می‌دادند و به آن ماء‌الشعیر می‌گفتند بجوشانند اشکالی ندارد و اما آنچه از جو گرفته می‌شود و به آن آب جو می‌گویند حرام است. »

همانگونه که در فتوای ایشان مشاهده می شود روش تهیه ماءالشعیر نقش تعیین کننده ای در حلیت و یا حرمت آن دارد؛ بنابراین برای رسیدن به یک پاسخ قطعی باید ابتدا با طرز تهیه آن آشنا شویم و بعد با نتیجه ای که از این بررسی کسب کرده ایم به سراغ فتاوای موجود برویم تا ببینیم نوشیدن این نوشیدنی پر مشتری جایز است یا خیر.

روش های تهیه ماء الشعیر

ماءالشعیر به سه روش ممکن است به دست آید که در زیر خلاصه این روشها را بیان می کنیم.

روش سنتی (طب قدیم)

در این روش جو در آب جوشانده شده و بعد از صاف کردن این مخلوط آنچه باقی می ماند آبجو خواهد بود.

روش صنعتی

در این روش ابتدا جو را تبدیل به مالت می کنند. مالت همان جو جوانه زده است که پس از گرفتن جوانه و خشک کردن مورد استفاده قرار می گیرد. سپس طی فرایندی از این مالت، مایه ای تهیه می کنند که به آن آبجو گفته می شود. مایع به دست آمده در این فرآیند الکلی است زیرا آبجو دارای مخمر بسیار فعالی است که در محیط مساعد الکل تولید می کند بنابراین نجس و خوردن آن هم حرام خواهد بود.
شرکتهای داخلی و خارجی برای برای آنکه بتوانند به محصولی بدون الکل دست پیدا کنند از روشهایی استفاده می کنند که دانستن آنها در این بحث کمک شایانی به ما می کند.

طرز تهیه ماءالشعیر بدون الکل در خارج از کشور (الکل زدایی)

در این روش (الکل زدایی) که مرسوم ترین شیوه تهیه ماءالشعیر در دنیاست ابتدا مایعی الکلی از مالت به دست می آید و بعد به روش تقطیر الکل آن را جدا کرده و به محصولی بدون الکل دست پیدا می کنند. به نظر می رسد کارخانه های خارجی که به دنبال هر دو محصول هستند بنای خود را به این روش می گذارند و به مقداری که می خواهند الکل زدایی کرده و آبجو بدون الکل روانه بازار می کنند.

طرز تهیه ماءالشعیر بدون الکل در داخل کشور (حذف تخمیر یا تخمیرمحدود)

در این روش ( تخمیرمحدود ) که در ایران اعمال می شود در فرایند تهیه قبل از اینکه مایع به دست آمده الکلی شود به آن شوک حرارتی می دهند تا از الکلی شدن آن جلوگیری کنند.

در این فرآیند، مایع بدست آمده از پخت مالت بعد از آنکه عصاره رازک و شکر به آن افزوده شد به چیلر منتقل شده و در آنجا شوک حرارتی داده می شود. این شوک اولین قدم برای جلوگیری از الکی شدن مایع است. آب جو دارای مخمر وحشی است که در محیط مساعد الکل تولید می کند. شوک حرارتی ایجاد شده باعث می شود که مخمر وحشی این اختلاف دما را تحمل نکرده و از بین برود.

در واقع ماءالشعیر رایجی که در کشورمان مصرف می شود، اصلا آبجو نیست و در واقع یک نوشیدنی بر پایه مالت است. شربت بدست آمده در این مرحله به سردخانه رفته و حجم آن با آب دو برابر شده، سپس وارد دستگاه فیلتراسیون می شود. در این بخش مایع شفافی به نام ماء الشعیر به دست می آید.

حذف تخمیر از فرایند تولید ماءالشعیر، روش رایج کنونی در کشور ماست. کشورهای صادر کننده ماءالشعیر به ایران چون از قوانین بدون الکل بودن خوراکی‌های ما مطلع هستند، عملیات تخمیر در محصولاتشان را به گونه‌ای انجام می‌دهند که تحت هیچ شرایطی، الکل بیشتر از نیم درصد در ماءالشعیرشان تولید نشود.

الکل نیم درصدی که در اثر تخمیر محدود در فرآیند تولید آن ایجاد می شود؛ چون سکر آور نیست ضرری به حلیت این نوع ماءالشعیر ها نمی زند؛ بنابراین نوشیدن آنها جایز است.

باید توجه داشت که ماء الشعیرهای خارجی بدون الکل دو نوع هستند:

الف. نوعی که در فرآیند تولید، کاملا تخمیر و الکی شده و بعد الکل زدایی شده است و چون با تقطیر، یک مایع نجس، پاک نمی شود بنابراین نوشیدن این نوع جایز نخواهد بود.

ب. نوعی که در فرآیند تولید کاملا تخمیر نشده و الکلی نشده و در نهایت تنها به کمی تخمیر و با الکلی حدود پنج درصد فرآوری و تولید شده است که نوشیدن این نوع جایز خواهد بود.

باید توجه داشت این ۵ درصد الکل تخمیری که در حین فرآوری در درون خود مایع تولید می شود غیر از آن الکل خالص و نجسی است که نوشیدن آن باعث مستی می شود.

قانون اسلام این است : اگر مایعی مست کننده بود، نجس و خوردن آن حرام است و اگر قطره ای از آن را به یک نوشیدنی حلال؛ مثل نوشابه و یا ماءالشعیر اضافه کنند تمام آن را نجس کرده و خوردنش را حرام می کند؛ اما اگر نوشیدن کم یا زیاد آن، مستی آور نبود پاک است حتی اگر در درون خود در صد کمی هم الکل تولید کرده باشد؛ بنابراین باید بین « مایعی که از خود کمی الکل تولید می کند و مست کننده نیست » و « مایعی که به آن الکل مست کننده اضافه شده یا مایعی که از خود به قدری الکل تولید می کند که باعث مستی می شود »؛ فرق اساسی قائل شد؛ دسته اول پاک است و خوردنش حلال؛ دسته دوم نجس است و خوردنش حرام.

انتهای مطلب