چابهار هزینه‌های تجارت خاورمیانه و شرق آسیا را کاهش می دهد

به گزارش تجارت امروز؛ پس از اعمال تحریم‌های غرب بر شاخه شمالی کریدور شمال-جنوب که از روسیه می‌گذرد، این بخش از کریدور تجاری عملا بلااستفاده مانده و کشور‌هایی مانند هند و آسیای مرکزی به استفاده از مسیر‌های جایگزین و بندرگاه روی آورده اند. 

پس از اعمال تحریم‌های غرب بر شاخه شمالی کریدور شمال-جنوب که از روسیه می‌گذرد، این بخش از کریدور تجاری عملا بلااستفاده مانده و کشور‌هایی مانند هند و آسیای مرکزی به استفاده از مسیر‌های جایگزین و بندرگاه روی آورده اند. چابهار کاهش هزینه‌های تجارت. البته رقابت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی هند و چین نیز موضوع بسیار مهمی است.

چین در قالب یک برنامه منظم و منسجم به نام مگا پروژه یک کمربند یک جاده، قصد دارد از طریق شهر سین کیانگ چین به بندر گوادر پاکستان برسد و به همین دلیل سرمایه گذاری هنگفتی بالغ بر ۵۴ میلیارد دلار برای توسعه زیرساخت‌های پاکستان اختصاص داده است؛ که علاوه بر توسعه بندر گوادر، زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، احداث نیروگاه‌ها و تدارک تدابیر و تسهیلات مناسب در مسیر را شامل می‌شود.

بندر چابهار در مناسبات اقتصادی و سیاسی منطقه و موازنه قدرت میان هند و چین از اهمیت استراتژیک برخوردار است و می‌تواند در مناسبات سیاسی – اقتصادی، هند و آسیای مرکزی نقش مهمی را ایفا کند.

از سوی دیگر، بندر چابهار در مناسبات اقتصادی و سیاسی منطقه و موازنه قدرت میان هند و چین از اهمیت استراتژیک برخوردار است و می‌تواند در مناسبات سیاسی – اقتصادی، هند و آسیای مرکزی نقش مهمی را ایفا کند.

نیاز مبرم هند و آسیای مرکزی به دالان زمینی برای توسعه صادرات که بهترین و مقرون به صرفه‌ترین گزینه ممکن بندر چابهار برای اتصال جنوب آسیا به آسیای میانه است موضوعی انکارناپذیر است، چرا که بدین‌ترتیب با ارسال کالا‌های هندی به افعانستان و سپس آسیای مرکزی هند در مقایسه با شرایط فعلی دست بالاتری در صادرات کسب خواهد کرد.

البته پاکستان پیش‌تر نقش واسطه برای ارسال ملزومات هند به افغانستان و درنهایت آسیای میانه را ایفا می‌کرد، اما در پی بروز تنش میان این دو همسایه خصوصا بر سر موضوع کشمیر، دهلی‌نو به اجبار مسیر جایگزین چابهار را برای دور زدن پاکستان در تجارت با افغانستان برگزید.

حدود ۷ سال قبل موافقت‌نامه تاسیس دالان تجاری ایران، هند و افغانستان (موسوم به توافنامه چابهار) امضا شد و بر این اساس مقرر شد که چابهار به یک دروازه جدید برای دالان ترانزیتی بین جنوب و شرق و هم‌چنین جنوب به شمال تبدیل و با اتمام راه آهن چابهار-زاهدان و اتصال آن به خط ریلی زاهدان-سرخس، بندر چابهار، به نقطه اتصال بین کشور‌های مختلف از جمله هندوستان با افغانستان، کشور‌های آسیای میانه، قفقاز تبدیل و به گسترش همکاری‌های منطقه‌ای بین ایران و همسایگانش به طور موثر کمک کند. البته اجرای این قرارداد با مشارکت و سرمایه گذاری هندی‌ها می‌تواند منجر به افزایش اشتغال در محور شرق و کسب درآمد ترانزیتی برای ایران شود، جمله کریدور شمال به جنوب است.

در کریدور شمال - جنوب، بنادر شهید بهشتی و کلانتری می‌توانند به گذرگاه مهم کالا از جنوب آسیا و هند به افغانستان، آسیای میانه و روسیه تبدیل شوند و با استفاده از این کریدور، هزینه حمل و نقل کالا و کانتینر از کشور‌های حاشیه اقیانوس را به همراه داشته باشند. هند و جنوب آسیا به روسیه و شمال اروپا ۳۰ درصد ارزان‌تر و چندین روز سریعتر از مسیر کانال سوئز هستند.

در کریدور شمال - جنوب، بنادر شهید بهشتی و کلانتری می‌توانند به گذرگاه مهمی برای کالا‌های جنوب آسیا و هند به افغانستان، آسیای میانه و روسیه تبدیل شوند، چنانکه گفته می‌شود با استفاده از کریدور جنوب - شمال، هزینه حمل کالا‌ها کانتینری از کشور‌های اقیانوس هند و جنوب آسیا به روسیه و شمال اروپا ۳۰ درصد ارزان‌تر و چندین روز سریعتر از مسیر کانال سوئز است. با وجود همه این فرصت‌ها برای چابهار، تاکنون جایگاه آن در مسیر‌های ترانزیتی، وارداتی و صادراتی رشد چندانی نداشته است و اختلافات با اپراتور هندی و شرکت ایرانی که شریک قراردادی آن‌ها در بندر شهید بهشتی است، پیامد‌های وقفه را در پی داشته است. استقرار طالبان در افغانستان و تغییر مواضع آن کشور در برابر هند و مسیر ترانزیتی از طریق ایران، شکست طرح‌های ایران برای اتصال راه آهن چابهار به شبکه راه آهن سراسری است. از جمله دلایل عدم تحقق کامل اهداف کریدور شمال - جنوب و بندر چابهار است.

تاکنون نگرانی‌هایی در خصوص تضعیف موقعیت ترانزیتی چابهار وجود داشته که ناشی از فعال شدن چندین قرارداد و معاهده بین کشور‌های همسایه مانند معاهده لازورد، تاپی و کریدور اقتصادی چین بوده است.

فعالیت‌های کانتینری که در قالب کریدور جنوب - شمال و همچنین توافق سه جانبه ایران، هند و افغانستان به عنوان شاخصی مهم و تاثیرگذار در همکاری‌های موثر ایران و هند برای توسعه چابهار تلقی می‌شد، کاهش چشمگیری داشته است؛ و امید است با این ایمان توافق بلندمدت ایران و هند در خصوص توسعه بندر چابهار با جدیت بیشتری پیگیری شود تا ایران در این زمینه از رقبایی مانند پاکستان، ترکیه و گرجستان عقب نماند. البته لازم به ذکر است که تا کنون نگرانی‌هایی مبنی بر تضعیف موقعیت ترانزیتی چابهار وجود داشت که ناشی از فعال شدن معاهدات و قرارداد‌های متعدد بین کشور‌های همسایه در بحث ترانزیتی بود.

به عنوان مثال، بر اساس توافقنامه ترانزیت تجاری بین افغانستان و پاکستان که در سال ۲۰۱۱ امضا شد، کامیون‌های حامل کالا‌های تاجران افغان اجازه دارند محصولات افغانستان را از طریق بنادر پاکستان (کراچی، بندر قاسم و گوادر) به بازار‌های اصلی هند و چین صادر کنند.

انتهای مطلب