قانون کار چیست؟ + تاریخچه قانون کار در ایران

به گزارش تجارت امروز؛ قانون کار برای رابطه بین کارگر و کارفرما نوشته شده است. هرکسی که وارد کار و تجارت می شود، چه به عنوان کارفرما یا کارگر باید از تمام ماده های قانون کار مطلع باشد.

قانون کار چیست؟

در ساده ترین تعریف از قانون کار می توان گفت، این قانون تعیین کننده قواعد مربوط به روابط فی مابین کارگران و کارفرمایان بوده و هر شخصی که در ازای انجام کاری مزد دریافت می کند در دایره این قانون قرار خواهد گرفت. البته این تعریف استثنائاتی نیز دارد.

به عنوان مثال کارمندان دولت که تحت شمول قانون خدمات کشوری قرار دارند، مستثنا از این قانون بوده و این قانون تنها شامل کارگران است.

تاریخچه قانون کار در ایران

تاریخچه قانون کار در ایران، به سال ۱۳۵۲ بر می گردد. در آن زمان با تشکیل وزارت کار قانون کار در ایران گذاشته شد. البته قانون کار به شکل امروزی در سال ۱۳۶۸ و پس از انقلاب توسط مجلس صورت گرفت.

با تصویب قانون کار بعد از انقلاب، اختلافاتی بین شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی به جود آمد که در نهایت با ورود مجمع تشخیص مصلحت و رهبری و اصلاح مادتین این قانون، در سال ۱۳۶۹ در ۲۰۳ ماده و ۲۱ تبصره به تصویب و سپس اجرا رسید.

قانون کار چند فصل دارد؟

قانون کار کشور ایران در ۱۲ فصل تنظیم شده است که به شرح ذیل هستند:

• تعاریف و اصول کلی
• قرارداد کار
• شرایط کار
• قوانین حفاظت فنی و بهداشت کار
• آموزش و اشتغال
• تشکل های کارگری و کارفرمایی
• مذاکرات و پیمان های دسته جمعی کار
• خدمات رفاهی کارگران
• مراجع حل اختلاف
• قوانین شورای عالی کار
• جرایم و مجازات ها
• مقررات متفرقه
• برای دانلود PDF کامل قانون کار اینجا کلیک کنید.

قوانین آمره چیست؟

“قوانین آمره” به قواعدی اطلاق می شود که توافق برخلاف قواعد آن مجاز نبوده و به بیان دیگر این گونه توافقات غیرنافذ و باطل است. حتی اگر این توافق بر مبنای رضایت طرفین محقق شده باشد.

به عنوان مثال می توان به ماده ۸ قانون کار اشاره نمود:
«شروط مذکور در قرارداد کار یا تغییرات بعدی آن در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در این قانون منظور ننماید.»

دسته بندی قانون کار

از آنجای که قانون کار به دنبال حفظ حقوق کارگر و کارفرما است، به ۳ دسته تقسیم بندی می شود.

• قانون تامین اجتماعی
• قوانین مربوط به بیمه بیکاری
• قوانین کار شوراهای اسلامی

معرفی اعضای اصلی قانون کار

اعضای اصلی قانون کار به چهار دسته تقسیم می شود که شامل: کارگر، کارفرما، کارگاه و قرارداد است.

۱. تغریف کارگر در قانون کار:

در ماده ۲ قانون کار در ارتباط با لغا کارگر گفته است که کارگر از لحاظ قانون کار، کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد، سهم سود، حقوق و سایر مزایا  به درخواست کارفرما، کار می کند.) در واقع کارگر در قاون کار یک تعریف مشخص دارد.

به عبارتی کارگر به معنای کار یا کسی که در کارخانه یا کارگاه و… کار می کند و در مقابل کارفرما قرار دارد و از او دستمزد می گیرد.

۲. تعریف کارفرما در قانون کار:

در قانون کار برای کارفرما طبق تعریف مشخصی که دارد، اعلام کرده است: : ( کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق السعی کار می کند.)

با توجه به تعریفی که قانون کار در ارتباط با کارفما بیان کرده است، برداشت ما اینگونه است که به هر مسئول یا مدیر و هر فرد حقوقی و حقیقی که دارای مجموعه و یا مجموعه هایی هستند مانند شرکت های ثبت شده، موسسات، تعاونی های دارای اساسنامه و یا دارای صورت جلسه، افرادی را برای رسیدن به اهداف مالی و غیر مالی خود استخدام کرده و در مقابل انجام وظایف تعیین شده به آنها دستمزد پرداخت می کند، کارفرما گفته می شود.

در واقع به طور واضح تر، تمام مدیران، مسئولان و کسانی که اداره کارگاه را به عهده دارند، نماینده کارفرما به حساب می آیند. بنابراین کارفرما مسئول تمامی تعهداتی است که این نمایندگان در قبال کارگران به عهده می گیرند.

۳. تعریف کارگاه در قانون کار

در ارتباط با کارگاه که عوامل اصلی بین کارگر و کارفرما محسوب می شود، در ماده ۴ قانون به صورت کاملا مشخص بیان کرده است که:

کارگاه به محلی اطلاق می شود که کارگر بنا به درخواست کارفرما یا نماینده کارفرما در آنجا کار می کند.  مانند موسسات صنعتی، ساختمانی، کشاورزی، معدنی، ترابری مسافربری، تولیدی، تجاری، خدماتی و امثال آن ها.

همچنین در نظر داشته باشید که تمام اجزا و تاسیساتی که کارگر در آنجا کار می کند و کارگاه نامیده می شود، مانند نمازخانه، ناهارخوری، تعاونی ها، مهد کودک، درمانگاه، حمام، کلاس های سواد آموزی و سایر مراکز آموزشی، اماکن مربوط به شورا و انجمن اسلامی و بسیج کارگران، ورزشگاه و وسایل ایاب و ذهاب و نظایر آن ها جزء کارگاه می باشند.

۴. تعریف قرارداد قانون کار

زمانی که کارگر، کارفرما و کارگاه در یک جا جمع می شوند، رابطه ای بین این سه اعضا شکل می گیرد و چیزی به نام قرداد، جزئیات رابطه را مشخص می کند که تحت حکومت قانون کار منعقد می شود.

همچنین قرارد می تواند به صورت شفاهی هم مورد قبول باشد و نیازی به نگارش ندارد. اما در صورتی که زمان قرارداد بیشتر از ۳۰ روز باشد باید قرارداد را به صورت کتبی نوشت. در این مورد نیز قانون کار به صورت شفاف به تعریف قرارداد پرداخته است:

قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد.

مواردی که در قانون کار باید نوشته شود

برای نوشتن قانون قرارداد باید مواردی را در نظر گرفت که این موارد عبارت است از:

• مشخصات طرفین قرارداد( کارگر و کارفرما)
• مدت زمان قرارداد
• درج زمان منعقد نمودن قرارداد
• محل کارگاه
• سمت و وظیفه کارگر
• ساعات کاری مورد توافق
• تعیین شرایط فسخ قرارداد منعقده
• تعیین دستمزد و مزایا

قرارداد کار نیز به دو صورت قابل اجرا می باشد. از نظر زمان که می تواند محدود یا نامحدود باشد و یا اینکه زمان کار در قرارداد کار تعیین شود. دیگر این که از نظر ساعت کاری مشخص شود که تمام وقت یا پاره وقت باشد.

 انواع قرارداد کار از نظر زمان

• قرارداد کار دائمی یا غیرموقت
• قرارداد کار موقت

تعریف قرار داد کار دائمی:

در این نوع قراردادها، تاریخ خاصی برای اتمام همکاری مشخص نمی‌شود. معمولا شرکت‌های دولتی برای عقد قرارداد با کارمندان از این قرارداد استفاده می‌کنند. این قرارداد به گونه‌ای است که حتی اگر در مفاد آن عنوان غیرموقت و دائم ذکر نشود، باز هم طبق قانون قرارداد دائمی محسوب می‌شود. به این ترتیب کارفرما به هیچ عنوان نمی‌تواند آن را انکار کند.

تعریف قرار داد کار موقت:

شما رار داد خود را در اینجا به صورت موقتی می نویسید و برای مدت زمان خاصی است. معمولا زمانی که می خواهند، افراد را به صورت کوتاه مدت استخدام کنند، این نوع قرارداد را می بدند و تاریخ آغاز و پایان در این قرار دادها باید ذکر شود.

البته شایان ذکر است که کارفرماها معمولا بعد از پایان قرارداد موقت با کارگر جلسه‌ای برگزار می‌کنند تا در مورد ادامه همکاری تصمیم‌گیری شود. به این ترتیب هر دو طرف با در نظر گرفتن مزایای خود، اقدام به قطع یا ادامه همکاری می‌کنند.

انواع قرارداد کار از نظر استخدام

از نظر استخدام، قراردادکار به دو دسته قرار دادکار دولتی و خصوصی تقسیم می شود که به اختصار به توضیح آنها می پردازیم:

قرارداد کار دولتی

در قرار داد کار دولتی ما سه دسته بندی داریم که شامل: پیمانی، رسمی و قراردادی است. این قرار داد برای اشخاص حقیقی که توسط دولت استخدام می شوند، اجرا می شود. مقررات هرکدام از این سه نوع قرارداد با یکدیگر متفاوت است و کارمندان باید با نوع قرارداد خود آشنا باشند.

قرارداد کار خصوصی

استخدام در شرکت‌های خصوصی قوانین خاص خود را دارد. اشخاص حقیقی که به استخدام این شرکت‌ها درمی‌آیند، کارگر محسوب شده و تحت پوشش قانون کار هستند.

انتهای مطلب/آ.ع