آشنایی با لباس محلی زنان آذربایجان شرقی، نماد فرهنگ و هنر آذربایجان

به گزارش تجارت امروز؛ لباس محلی زنان آذربایجان شرقی، میراثی ارزشمند از هنر و فرهنگ این سرزمین هستند. این لباس‌ها نه تنها نمادی از هویت و تاریخ مردم آذربایجان هستند، بلکه شاهکارهایی از صنایع دستی و خلاقیت نیز محسوب می‌شوند. در این مقاله، به بررسی انواع مختلف لباس‌های زنانه محلی در ناحیه استان آذربایجان شرقی می‌پردازیم.

لباس محلی زنان آذربایجان شرقی:

لباس‌های محلی آذربایجان، گنجینه‌ای از فرهنگ، هنر و تاریخ این منطقه است. هرچند این لباس‌ها در تمامی شهرهای آذری‌زبان مشترکات بسیاری دارند، اما تنوع قابل توجهی نیز بین مناطق مختلف وجود دارد. عوامل مختلفی مانند سن، وضعیت تأهل، موقعیت اجتماعی، شغل و حتی فصل سال، بر انتخاب و نوع لباس‌های محلی تأثیرگذار بوده‌اند. زنان آذربایجان، با لباس‌های رنگارنگ و تزیین‌شده با گلدوزی، سکه‌دوزی و مهره‌دوزی، زیبایی و ظرافت را به نمایش می‌گذاشتند. استفاده از پارچه‌های ارزشمندی مانند ابریشم، ترمه و مخمل، نشان‌دهنده‌ی جایگاه اجتماعی فرد بود. کلاهی به نام “برک” و سربندی “یایلیق” از جمله پوشش‌های سر زنان آذری بودند. مردان نیز با کت‌های بلند و کلاهی پشمی، نمادی از اصالت و فرهنگ این منطقه بودند.رنگ‌ها و نمادهای به کار رفته در لباس‌های محلی، حاوی معانی و مفاهیم خاصی بودند. برای مثال، رنگ قرمز نماد شادی و زندگی، و رنگ آبی نماد آسمان و ابدیت بود. با وجود قدمت و زیبایی لباس‌های محلی، امروزه به دلیل گسترش زندگی شهرنشینی، صنعتی شدن و تغییرات مد، استفاده از این لباس‌ها کمتر شده است. با این حال، در مراسم‌ها، جشن‌ها و جشنواره‌های فرهنگی، همچنان می‌توان شاهد زیبایی و جذابیت لباس‌های محلی آذربایجان بود.

لباس محلی زنان آذربایجان شرقی شامل چه چیزهایی می‌شود؟

• سرپوش‌ها: عرقچین، روسری کلاقه ای، شال و چارقد، چالما یا شاماخی، چپی، آلاچارشاب، اوربند، چادرا
• تن‌پوش‌ها: کوینک، دُن، تومان، چپکن،ارخالیق، کوردو،شلیته یا دیزلیک ، یل و خود، ترکوینکی
• پاپوش‌ها: جوراب، چاروق، قوندارا، قیرمیزی باشماق، تک گون

معرفی سرپوش ها

عرقچین:

نوعی کلاه است از جنس نخ یا ابریشم که آنرا زیر کلاه یا عمامه بر سر گذارند. عرقچین ترک، عرقچین مرسوم کشور های آذری زبان میباشد.

روسری کلاقه ای:

روسری کلاقه ای به عنوان تجلی ذوق و هنر هنرمندان در آفرینش نقش و نگار روی پارچه های ابریشمی، سوغاتی خطه آذربایجان شرقی است که توسط هنرمندان شهرستان اسکو خلق می شود.

چارقد:

پارچه‌ای مربعی شکل که به طور مورب تا شده و برای پوشاندن موها استفاده می‌شده است. در گذشته بزرگ‌تر بوده و امروزه نیز در برخی مناطق رواج دارد.

چالما(سربند):

چالما یا شاماخی یکی از انواع معروف و محبوب سربندهای محلی در تبریز و دیگر شهرهای آذربایجان است. این سربند با ظرافت و هنر خاصی ساخته می‌شود و نمادی از زیبایی و اصالت فرهنگ آذری است.

چالما معمولاً از پارچه‌های ابریشمی یا مخملی با کیفیت بالا ساخته می‌شود. این پارچه‌ها علاوه بر زیبایی، دوام بالایی نیز دارند.

طرح‌های چالما بسیار متنوع هستند. از طرح‌های گلدار و اسلیمی گرفته تا طرح‌های هندسی و خطایی، هر کدام زیبایی خاص خود را دارند.

چالماها اغلب در رنگ‌های شاد و زنده‌ای مانند قرمز، نارنجی، آبی و سبز دوخته می‌شوند. این رنگ‌ها نشانه شادی و زندگی هستند.

چالماها با انواع تزیینات مانند گلدوزی، سکه‌دوزی، مهره‌دوزی و منجوق‌دوزی تزئین می‌شوند. این تزیینات به چالما زیبایی و جلوه خاصی می‌بخشند.

چالما به روش‌های مختلفی به سر بسته می‌شود. معمولاً با پیچیدن دور سر و گره زدن در پشت سر، چالما را ثابت می‌کنند.

چپی:

یکی دیگر از انواع سربندهای محلی زیبای تبریز است که به دلیل ظرافت و زیبایی خاص خود، جایگاه ویژه‌ای در میان زنان تبریزی داشته است. این سربند با چالما و شاماخی، هم‌خانواده بوده و همگی از جمله زیباترین انواع سربندهای منطقه آذربایجان محسوب می‌شوند.

آلاچارشاب یا چادر رنگی:

چادر رنگی تبریز یکی دیگر از اجزای جدایی‌ناپذیر لباس‌های محلی زنان آذربایجانی و به ویژه تبریزی است. این چادرها با رنگ‌های شاد و طرح‌های متنوع، زیبایی و اصالت را به نمایش می‌گذارند.

اوربند(روبند):

اوربند یکی دیگر از اجزای جدایی‌ناپذیر لباس‌های سنتی زنان آذربایجان و به ویژه تبریز است. این روبندها با جنس‌های مختلف و طرح‌های متنوع، زیبایی و اصالت را به نمایش می‌گذارند.

 اوربندها معمولاً از پارچه‌های نازک و شفاف مانند تور، حریر یا کرپ ساخته می‌شدند. این پارچه‌ها به اوربند ظاهری ظریف و زنانه می‌بخشیدند.

طرح‌های اوربندها بسیار متنوع بودند. از طرح‌های گلدار ریز و درشت گرفته تا طرح‌های هندسی و خطایی، هر کدام زیبایی خاص خود را داشتند.

اوربندها با انواع تزیینات مانند گلدوزی، مهره‌دوزی، منجوق‌دوزی و نگین‌دوزی تزئین می‌شدند. این تزیینات به اوربند زیبایی و جلوه خاصی می‌بخشیدند.

اوربندها معمولاً روی صورت کشیده می‌شدند و با بند یا کش به سر ثابت می‌شدند. قسمت پایین اوربند معمولاً روی سینه قرار می‌گرفت.

چادرا:

به عنوان یکی از پوشش‌های سنتی زنانه در بسیاری از فرهنگ‌ها، از جمله ایران، شناخته می‌شود. در تبریز نیز، به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و تاریخی ایران، چادرا به عنوان بخشی از لباس محلی زنان به شمار می‌رود. در تبریز، چادرا در طرح‌ها، رنگ‌ها و جنس‌های مختلفی یافت می‌شود و اغلب با دیگر عناصر لباس محلی مانند برک، اوربند و شاماخی ترکیب می‌شود. استفاده از چادرا در این شهر به عوامل مختلفی از جمله سن، موقعیت اجتماعی، سلیقه شخصی و مناسبت بستگی دارد.

چادراهای تبریزی به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• چادراهای نخی: این نوع چادراها از جنس نخ پنبه یا ابریشم بوده و در فصل‌های گرم سال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• چادراهای پشمی: چادراهای پشمی برای فصل‌های سرد سال مناسب هستند و اغلب با طرح‌های سنتی و رنگ‌های تیره تزئین می‌شوند.

• معرفی تن پوش ها

کوینک:

یک نوع پیراهن بلند و راسته است که منشأ آن به لباس‌های سنتی برخی مناطق بازمی‌گردد. ویژگی‌های بارز کؤینک عبارتند از:

آستین‌ها معمولاً مستطیلی شکل و گشاد هستند و یقه آن ساده یا با یک نوار تزئینی پوشیده می‌شود.

برای راحتی در پوشیدن، در قسمت جلوی پیراهن شکافی وجود دارد که با دکمه بسته می‌شود.

در زیر بغل، فاق‌های مثلثی دوخته می‌شود تا آزادی حرکت را افزایش دهد.

قد کوینک معمولاً تا پایین زانو یا حتی مچ پا می‌رسد.

کوینک اغلب از پارچه‌های طبیعی مانند ابریشم دوخته می‌شد.

کوینک به صورت تویی پوشیده می‌شد و در بسیاری از مناطق با نام “گؤینک” نیز شناخته می‌شود.

تومان:

 یک پوشش سنتی زنانه است که در برخی مناطق به خصوص در ایران و کشورهای همسایه رواج داشته است. با توجه به توضیحاتی که ارائه کردید، می‌توانیم توصیف کامل‌تری از تومان ارائه دهیم:

تومان دامنی بسیار پرچین و بلند است که تا مچ پا می‌رسد. چین‌های فراوان به آن حجم و زیبایی خاصی می‌بخشد.

قسمت بالای تومان معمولاً با یک نوار یا لیفه جمع می‌شود تا به کمر بسته شود. این کار باعث می‌شود که دامن به خوبی روی بدن قرار گیرد.

تومان را می‌توان از انواع پارچه‌های مختلف تهیه کرد، اما پارچه‌های ابریشمی و گلدار به دلیل زیبایی و لطافتشان بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تومان در طرح‌ها و رنگ‌های متنوعی دوخته می‌شود و می‌تواند با توجه به سلیقه و مد روز تغییر کند.

تومان اغلب در مراسم خاص و جشن‌ها پوشیده می‌شد و نمادی از زیبایی و زنانگی بود.

چپکن:

نوعی نیم‌تنه رویه‌ای است که در گذشته به عنوان زیرپوش و در برخی موارد به عنوان روپوش استفاده می‌شد. چپکن‌ها معمولاً دارای آستری از جنس پارچه‌های لطیف و مرغوب بودند. این لباس تا قسمت کمر به بدن می‌چسبید و از کمر به پایین اندکی گشاد می‌شد. برای راحتی در حرکت و پوشیدن روی دامن، چاک‌هایی در پهلوهای چپکن تعبیه می‌شد. چپکن‌ها در مدل‌های آستین‌دار و بدون آستین و برای زنان و مردان دوخته می‌شد.

ارخالیق:

ارخالیق یک لباس سنتی بلند و گشاد است که معمولاً پشت بدن را می‌پوشاند.

آستین‌های ارخالیق معمولاً چین‌دار و بسیار گشاد هستند. یقه ارخالیق باز و گشاد است تا آزادی حرکت را فراهم کند.

چین‌های منظم در قسمت کمر و آستین‌ها به ارخالیق زیبایی خاصی می‌بخشند.

ارخالیق معمولاً از پارچه‌های گران‌قیمتی مانند مخمل، ابریشم و بروکت دوخته می‌شود.

گلدوزی، نگین‌دوزی و سایر تزیینات به ارخالیق جلوه‌ای لوکس می‌بخشند.

کوردو:

 یک پوشش سنتی و پرکاربرد در گذشته بوده است که هم برای مردان و هم برای زنان دوخته می‌شد. یک نوع جلیقه کوتاه و بدون آستین است که معمولاً روی لباس‌های دیگر پوشیده می‌شد. این پوشش در گذشته به دلیل کاربردی و زیبایی آن، بسیار محبوب بوده است.

کوردو تا کمر یا کمی پایین‌تر از آن می‌رسید و آستین نداشت.

کوردو را می‌توان از انواع پارچه‌های مختلف مانند مخمل، چرم، پوست و پارچه‌های ضخیم دیگر دوخته می‌شد.

کوردو اغلب با انواع تزیینات مانند سکه‌دوزی، نگین‌دوزی، گلدوزی و خز تزئین می‌شد.

کوردو در فصول سرد سال به عنوان یک لایه اضافه برای گرم نگه داشتن بدن استفاده می‌شد و همچنین در مراسم رسمی و مهمانی‌ها به عنوان یک پوشش شیک مورد استفاده قرار می‌گرفت.

شیتله یا دیزلیک:

شیلته نوعی دامن کوتاه است که در گذشته به عنوان زیرپوش استفاده می‌شد و روی آن شلوار یا دامن بلندتری می‌پوشیدند. شیلته‌ها معمولاً از پارچه‌های نخی و پنبه‌ای دوخته می‌شدند تا بدن را خنک نگه دارند. در گذشته، شیلته بیشتر در خانه و محیط‌های خصوصی استفاده می‌شد. دیزلیک نیز نوعی دامن کوتاه است که ممکن است با شیلته هم‌معنی به کار رود. با این حال، در برخی موارد، دیزلیک به دامن‌های کوتاه‌تر و تنگ‌تری اشاره دارد که بیشتر جنبه تزئینی داشته‌اند. دیزلیک‌ها معمولاً از پارچه‌های زینتی‌تر و رنگارنگ‌تری نسبت به شیلته‌ها دوخته می‌شدند. دیزلیک‌ها ممکن است به عنوان زیرپوش یا روی دامن‌های بلندتر پوشیده می‌شدند و گاهی نیز به عنوان بخشی از لباس‌های مجلسی استفاده می‌شدند.

یل و خود:

نوعی کت بلند است که بیشتر در فصل سرما یا مراسمات سنتی و فرهنگی می پوشند و از جنس مخمل می باشد.

ترکوینکی:

ترکوینکی نوعی زیرپوش سنتی است که در گذشته در تبریز و مناطق اطراف آن به‌عنوان بخشی از لباس محلی مردان و زنان استفاده می‌شده است. این زیرپوش به دلیل راحتی و جنس خاص خود به‌ویژه در فصول سرد سال محبوبیت داشته است. ترکوینکی بخشی از فرهنگ پوشاک سنتی تبریز بوده و هنوز هم در برخی مناطق روستایی یا در مراسم‌های خاص دیده می‌شود. این زیرپوش‌ها نمادی از هنر و سلیقه مردم این منطقه در گذشته هستند.

• معرفی پاپوش ها

جوراب:

جوراب های محلی تبریز، با طرح ها و رنگ های متنوع و بافت سنتی، یکی از نمادهای صنایع دستی و فرهنگ غنی این شهر تاریخی هستند. این جوراب ها نه تنها پوششی گرم و راحت برای پاها به ارمغان می آورند، بلکه نمایانگر هویت و اصالت منطقه نیز هستند.جنس جوراب ها می تواند نخی یا پشمی باشد.

چاروق:

چاروق نوعی کفش سنتی است که در مناطق مختلف ایران به‌ویژه در تبریز و مناطق شمال غربی کشور استفاده می‌شده است. چاروق‌ها از چرم ساخته می‌شوند و بیشتر برای محافظت از پاها در برابر سرما و شرایط سخت محیطی طراحی شده‌اند. در تبریز و آذربایجان، چاروق بخشی از لباس محلی بوده و به‌ویژه در مراسم‌های خاص و رویدادهای فرهنگی استفاده می‌شود.

قیرمیزی باشماق:

قیرمیزی باشماق (به معنی “کفش قرمز” در زبان ترکی آذری) نوعی پاپوش سنتی است که در مناطق مختلف آذربایجان و به ویژه در تبریز استفاده می‌شده است. این پاپوش به دلیل رنگ خاص و طراحی منحصربه‌فرد، یکی از نمادهای پوشاک محلی این منطقه به شمار می‌آید.

تک گون:

نوعی کفش سنتی و خاص است که در تبریز و مناطق اطراف آن به‌ویژه برای مراسم عروسی و دیگر مناسبت‌های خاص استفاده می‌شده است. این کفش به دلیل طراحی زیبا و منحصر به فرد، یکی از نمادهای فرهنگی و هنری این منطقه به شمار می‌رود. تک گون‌ها با تزئینات دستی مانند گلدوزی‌های ظریف، منجوق‌دوزی، و سنگ‌های زینتی تزئین می‌شوند. این تزئینات به آن‌ها جلوه‌ای باشکوه و مجلل می‌بخشد. تک گون‌ها هنوز هم در برخی از عروسی‌های سنتی تبریز و مناطق اطراف مورد استفاده قرار می‌گیرند و در بازارهای سنتی و فروشگاه‌های مخصوص لباس عروس می‌توان نمونه‌های مختلف آن‌ها را پیدا کرد.

کلام آخر:

در این مطلب خلاصه ای از لباس های محلی زنان آذربایجان شرقی را تقدیمتان کردیم. لباس‌های محلی زنان آذربایجان شرقی بازتابی از فرهنگ غنی، هنر دستی، و تاریخ منطقه آذربایجان است. این پوشاک‌ها نه تنها به لحاظ زیبایی و طراحی اهمیت دارند، بلکه نمادهایی از هویت فرهنگی و اجتماعی مردمان این خطه نیز محسوب می‌شوند. در صورت تمایل، نظرات و پیشنهادات خودتان را برای ما سایر دوستان به اشتراک بگذارید.

انتهای مطلب/ن.پ