آشنایی با انواع مهریه + نکات حقوقی که هر زوجی باید پیش از ازدواج بدانند
مهریه یکی از حقوق مالی زن در عقد نکاح است که بسته به نوع و شرایط مختلف، می‌تواند به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه، یا بر اساس مهرالمسمی، مهرالمثل و سایر انواع تعیین شود. در این مطلب، انواع مهریه و شرایط قانونی آن را برای شما ارائه داده ایم.
به گزارش تجارت امروز؛ مهریه نه تنها یک تعهد مالی، بلکه نمادی از احترام و ارزش‌گذاری در روابط زناشویی است. آگاهی از انواع مهریه می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در زندگی مشترک خود بگیرید. با دانستن جزئیات این موضوع، می‌توانید از حقوق خود دفاع کرده و به تعهداتتان به درستی عمل کنید.
انواع مهریه در نکاح اسلام
مهریه یکی از حقوق مالی زن در عقد نکاح است که به موجب آن شوهر موظف به پرداخت مبلغی مشخص به همسر خود می‌باشد. این مبلغ می‌تواند به شکل‌های مختلفی تعیین شود و بسته به شرایط و توافق طرفین، انواع مختلفی دارد. در اینجا به انواع مهریه و توضیحاتی در مورد هرکدام پرداخته‌ایم:
۱. مهرالمسمی (مهریه مشخص)
مهرالمسمی به مقداری از مال یا دارایی اطلاق می‌شود که در زمان عقد نکاح، به توافق طرفین تعیین می‌شود و در عقدنامه ثبت می‌گردد. این نوع مهریه معمولاً به‌صورت سکه، طلا، ملک یا دیگر اموال تعیین می‌شود. در این حالت، مرد موظف به پرداخت آن به زن است و در صورت عدم پرداخت، زن می‌تواند از طریق مراجع قانونی برای دریافت آن اقدام کند.
۲. مهرالمثل
در صورتی که مهریه در عقد نکاح مشخص نشده باشد یا مقدار آن به‌درستی تعیین نگردد، زن مستحق دریافت مهرالمثل می‌شود. مهرالمثل به میزان مهریه‌ای اطلاق می‌شود که متناسب با وضعیت زن از نظر شرافت خانوادگی، جایگاه اجتماعی و شرایط مشابه در محل زندگی او تعیین می‌شود. این مهر توسط دادگاه یا مراجع قانونی محاسبه می‌شود و به‌طور کلی به‌عنوان یک حق قانونی برای زن شناخته می‌شود.
۳. مهرالمتعه
مهرالمتعه در صورتی به زن تعلق می‌گیرد که در عقد نکاح مهر مشخص نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی، زن را طلاق دهد. در این صورت، زن مستحق مهرالمتعه است که میزان آن معمولاً به وضعیت مالی مرد بستگی دارد. این نوع مهریه در قانون مدنی در ماده ۱۰۹۳ تعریف شده است و بر اساس توان مالی مرد تعیین می‌شود.
۴. مهرالسنه
مهرالسنه به‌عنوان مهریه دختران پیامبر (ص)، حضرت فاطمه (س) در نظر گرفته شده است و مقدار آن برابر با ۵۰۰ درهم نقره است. این مهریه در فقه اسلامی به‌عنوان یک نماد از سنت‌های اسلامی به شمار می‌رود. مقدار آن به‌صورت ثابت است ولی با توجه به تغییرات بازار، ارزش آن به‌صورت روزانه محاسبه می‌شود.
انواع مهریه بر اساس تعهد پرداخت
مهریه بر اساس شرایط استطاعت به دو نوع تقسیم می‌شود:
۱. مهریه عندالمطالبه
در این نوع مهریه، زن هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. در صورتی که مرد قادر به پرداخت مهریه به صورت یکجا نباشد، می‌تواند از دادگاه درخواست قسط‌بندی آن را داشته باشد. اما حتی در این صورت، زن همچنان حق دارد مهریه را مطالبه کند و مرد نمی‌تواند از پرداخت آن شانه خالی کند، مگر اینکه اثبات کند قادر به پرداخت نیست.
۲. مهریه عندالاستطاعه
این نوع مهریه بستگی به توان مالی مرد دارد. به این معنا که مرد فقط زمانی موظف به پرداخت مهریه است که از نظر مالی توانایی پرداخت آن را داشته باشد. در این صورت، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند تا بتواند مهریه را دریافت کند. اگر مرد در شرایطی قرار نداشته باشد که توان پرداخت مهریه را داشته باشد، نیازی به پرداخت آن ندارد.
ترکیب انواع مهریه
در برخی موارد، مهریه ممکن است ترکیبی از انواع مختلف باشد. مثلاً ممکن است مقداری از مهریه به صورت عندالمطالبه و مقداری به صورت عندالاستطاعه تعیین شود. در این صورت، زن می‌تواند هر زمانی که بخواهد بخشی از مهریه را مطالبه کند و برای باقی‌مانده، بسته به وضعیت مالی مرد، از دادگاه درخواست قسط‌بندی کند.
حالا که با انواع مهریه آشنا شدید، ضروری است که با قوانین مرتبط با آن نیز آشنایی پیدا کنید. در بخش بعدی، این قوانین و جزئیات مهم را برای شما توضیح خواهیم داد.
مهریه شرعی و قوانین آن
مهریه شرعی به طور کلی در اسلام به عنوان یک حق مالی برای زن شناخته می‌شود و به محض عقد نکاح، زن مالک آن می‌شود. از نظر شرعی، مهریه باید به‌گونه‌ای تعیین شود که از نظر مالی بر اساس توانایی طرفین (خصوصاً مرد) متناسب باشد. در اینجا برخی نکات و قوانین مرتبط با مهریه شرعی و نحوه محاسبه و پرداخت آن آورده شده است.
مهریه شرعی در قرآن و فقه اسلامی
در قرآن و متون فقهی از واژه‌هایی مانند «صداق»، «اجور» و «فریضه» به جای مهریه استفاده شده است. این واژه‌ها به معنای مالی است که مرد باید به زن پرداخت کند و به عنوان حق زن در عقد نکاح شناخته می‌شود.
قانون مهریه ۱۱۰ سکه
در برخی موارد به‌ویژه در قانون ایران، مهریه به‌عنوان یک حق مالی که باید پرداخت شود، تا سقف ۱۱۰ سکه از سوی دادگاه قابل اجرایی است. در صورتی که مهریه بیشتر از این مقدار باشد، زن برای دریافت مازاد آن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند.
قانون ۱۴ سکه مهریه
اگر مهریه در زمان عقد تعیین نشده باشد، سقف مهریه به‌طور خودکار ۱۴ سکه مشخص می‌شود، مگر اینکه زوجین توافق دیگری داشته باشند.
حکم مهریه در قانون مدنی ایران
طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، به محض عقد نکاح، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند. این ماده بیان می‌کند که مهریه جزء حقوق مالی زن است و به محض وقوع عقد نکاح، به او تعلق می‌گیرد.
قوانین و ضمانت‌های اجرایی در مورد مهریه
مهریه به عنوان یک حق مالی برای زن شناخته شده است که باید به او پرداخت شود. مرد نمی‌تواند از پرداخت مهریه امتناع کند مگر اینکه شرایط خاصی مانند اعسار (عدم توان مالی) وجود داشته باشد.
- عدم توانایی مالی مرد (اعسار): اگر مرد ادعای اعسار کند و توان مالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، باید این ادعا را در دادگاه اثبات کند. در صورتی که اعسار اثبات شود، مرد می‌تواند درخواست تقسیط (قسط‌بندی) مهریه کند.
- قانون اجرای محکومیت‌های مالی: طبق اصلاحیه قانون، حتی اگر مرد توانایی مالی نداشته باشد، نمی‌توان او را به زندان انداخت. مگر اینکه مرد علی‌رغم توانایی مالی از پرداخت مهریه امتناع کند.
مهریه در صورت طلاق
مهریه حتی در صورتی که زن بخواهد طلاق بگیرد، قابل مطالبه است. حتی اگر زن درخواست طلاق ندهد، مهریه او همچنان به قوت خود باقی است و می‌تواند آن را مطالبه کند.
محاسبه مهریه در صورت فوت زوج
اگر زن بعد از فوت شوهر مهریه خود را مطالبه کند، مهریه به نرخ روز محاسبه می‌شود، بر اساس شاخص قیمت سال فوت.
میزان مهریه در صورت جهل زن به فساد نکاح
در صورتی که عقد نکاح به دلایلی نادرست و فاقد شرایط لازم باشد و زن از فساد نکاح اطلاع نداشته باشد، زن می‌تواند مهرالمثل دریافت کند (ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی ایران).
حداکثر پرداخت مهریه
میزان مهریه تا ۱۱۰ سکه از نظر قانونی در ایران قابل جلب و اجرای حکم است. این بدان معناست که حتی اگر مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، زن نمی‌تواند مرد را برای پرداخت بیش از ۱۱۰ سکه به زندان بیاندازد، مگر اینکه توانایی مالی او برای پرداخت مازاد اثبات شود.
روش‌های مطالبه مهریه
زن می‌تواند از طریق مراجع قضائی یا با کمک وکیل برای دریافت مهریه اقدام کند. حتی اگر مرد توان مالی نداشته باشد، زن می‌تواند از روش‌های قانونی برای دریافت مهریه استفاده کند. برای کسب اطلاعات بیشتر، پیشنهاد می‌شود که مطلب مطالبه مهریه را از دست ندهید.
حق طلاق در مقابل مهریه
در صورتی که زوجین به توافق برسند، زن می‌تواند حق طلاق را در ازای بخشیدن مهریه به شوهر دریافت کند. این توافق به‌طور معمول در قالب شروط ضمن عقد در عقدنامه ثبت می‌شود و به زن اجازه می‌دهد که در صورت بروز اختلافات، خود درخواست طلاق را مطرح کند.
روش‌های بخشیدن مهریه
بخشش مهریه می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام گیرد که هر یک ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند:
- بخشش مهریه در قالب دست نوشته: در این روش، زن مهریه خود را به‌صورت دست‌نویس نوشته و با امضاء و مهر خود تایید می‌کند که نسبت به دریافت آن از مرد ادعایی ندارد. اما طبق نظر قانونی، این دست‌نوشته به‌طور کامل اعتبار ندارد و مرد نمی‌تواند به‌صرف وجود این نوشته از پرداخت مهریه خودداری کند، مگر اینکه بتواند آن را در دادگاه اثبات کند.
- بخشش مهریه به صورت شفاهی: در این روش، زن به‌صورت لفظی و شفاهی مهریه خود را به شوهر می‌بخشد. حتی اگر شاهدی نیز در این زمینه باشد، این نوع بخشش از نظر قانونی اعتبار ندارد و نمی‌توان آن را به‌عنوان سندی معتبر در نظر گرفت.
- بخشش مهریه در قالب سند رسمی و ثبت در دفاتر اسناد: معتبرترین روش برای بخشیدن مهریه، ثبت آن در دفاتر اسناد رسمی است. در این صورت، زن با در دست داشتن مدارک هویتی و سند ازدواج، بخشش مهریه خود را ثبت می‌کند و این بخشش به‌طور رسمی تایید می‌شود.
شرایط بخشیدن مهریه:
برای اینکه زوجه بتواند مهریه خود را ببخشد، باید شرایط خاصی را رعایت کند:
- عقل و بلوغ: زن باید عاقل و بالغ باشد تا بتواند اقدام به بخشش مهریه کند.
- اجازه پدر: در صورتی که زن کمتر از ۱۸ سال داشته باشد، برای بخشش مهریه خود باید اجازه پدر را دریافت کند.
- عدم رجوع: پس از بخشش مهریه، زن حق رجوع از آن را ندارد، مگر در دو صورت:
- در هبه غیر معوض (بدون دریافت عوض)
- در طلاق خلع (زمانی که طلاق به درخواست زن باشد و او مهریه را بذل کرده باشد).
کلام آخر
مهریه به عنوان یک حق مالی شرعی برای زن محسوب می‌شود که بسته به شرایط مختلف مانند توان مالی مرد، به انواع مختلف تقسیم می‌شود. شما چه نظر یا پیشنهادی درباره این قوانین و انواع مهریه دارید؟ خوشحال می‌شویم نظرات و پیشنهادات خود را با ما و دیگر دوستان در انتهای مطلب به اشتراک بگذارید.
انتهای مطلب/ ن.پ
