بانکداری باز چه تأثیری بر اقتصاد دیجیتال دارد؟
تحول اقتصاد دیجیتال بدون دسترسی امن و فوری به دادههای مالی امکانپذیر نیست. «بانکداری باز» در سالهای اخیر به یکی از مهمترین پیشرانهای این تحول تبدیل شده است. مفهوم بانکداری باز بر اشتراکگذاری دادههای مالی با رضایت مشتری و از طریق رابطهای برنامهنویسی (API) استاندارد استوار است. این مدل دادهها را از انحصار بانکها خارج میکند و امکان خلق خدمات مالی نوآورانه مانند پرداختهای مستقیم بانک به بانک، مدیریت تجمیعی حسابها و تحلیلهای شخصیسازیشده را فراهم میکند.
بانکداری باز چیست؟
بانکداری باز چارچوبی قانونی و فناوری است که به بانکها اجازه میدهد اطلاعات مالی مشتریان را با رضایت آنان به ارائهدهندگان خدمات ثالث (فینتکها) بهصورت امن و استاندارد منتقل کنند. مقررات PSD2 در اروپا این روند را آغاز کرد و بانکها را ملزم به ارائه API به شرکتهای مجاز کرد. این تغییر انحصار بانکها بر اطلاعات مشتریان را از بین برد و امکان توسعه خدمات مالی متنوع و شخصیسازیشده را فراهم ساخت. در نتیجه، امروزه کاربران میتوانند از طریق یک اپلیکیشن واحد به اطلاعات چند حساب دسترسی داشته باشند، پرداختهای مستقیم انجام دهند یا ابزارهای بودجهبندی هوشمند دریافت کنند.
تحول در بازار فینتک
استفاده گسترده از APIها باعث شد تا بازیگران جدیدی وارد بازار شوند و محصولات خلاقانهای ارائه دهند. به عنوان مثال سهم کاربران بانکداری باز در بریتانیا – چه مصرفکنندگان و چه کسبوکارها – در سال ۲۰۲۴ جهش چشمگیری داشته و حدود ۱۳ درصد از مصرفکنندگان دیجیتال و ۱۸ درصد از کسبوکارهای کوچک از خدمات بانکداری باز بهره گرفتهاند.این روند رشد سریع نشان میدهد که باز کردن دادهها منجر به رقابتپذیری بیشتر، شفافیت، و تولید خدمات نوآورانهای مانند پرداختهای A2A (حساب به حساب) و تحلیلهای شخصیسازیشده شده است.
نقش دیجیتالی کردن در حمایت از کسبوکارهای کوچک
اقتصاد دیجیتال بدون مشارکت گسترده کسبوکارهای کوچک شکوفا نمیشود. طبق آمار ۹۹ درصد شرکتها در کشورهای OECD را کسبوکارهای کوچک و متوسط تشکیل میدهند و دیجیتالیسازی برای این شرکتها «غیرقابلاجتناب» است و صاحبان کسبوکارهای کوچک معمولاً باید همزمان با بیش از شش پلتفرم مالی کار کنند که زمان و هزینه زیادی را صرف میکند.
با این حال، فناوریهای نو مانند بانکداری باز میتوانند این فرایندها را ساده کنند و دسترسی آنان به خدمات مالی را بهبود ببخشند. مجمع جهانی اقتصاد تأکید میکند که از طریق بانکداری باز صاحبان کسبوکار میتوانند دادههای مالی خود را بهصورت امن با وامدهندگان به اشتراک بگذارند تا ارزیابی اعتبار دقیقتر و تصمیمگیری وامدهی فراگیرتر صورت گیرد.
فرصتها و مزایای بانکداری باز برای کسبوکارهای کوچک
با استفاده از بانکداری باز، کسبوکارها میتوانند تراکنشهای ورودی و خروجی خود را در یک پنل مشاهده کنند، از تحلیلهای پیشرفته برای پیشبینی جریان نقدی بهره ببرند و پرداختهای دورهای را بهصورت خودکار انجام دهند.بانکداری باز همچنین امکان پرداختهای مستقیم بانک به بانک (A2A) را فراهم میکند که هزینه کارمزد تراکنش نسبت به کارتهای بانکی کمتر است و زمان تسویه را از چند روز به لحظه کاهش میدهد
دسترسی آسانتر به تامین مالی و اعتبارسنجی دقیقتر
در دوران پسا کرونا، دسترسی به تسهیلات مالی برای کسبوکارهای کوچک حیاتی است. گزارش OECD نشان میدهد که بسیاری از مشاغل کوچک در بریتانیا پس از همهگیری، با استفاده از دادههای حسابهای خود بهطور دقیقتری جریان نقدی و حسابداری را مدیریت کرده و توانستهاند در بازار بمانند؛ ۹۰ درصد این شرکتها گفتند انتخاب بانکداری باز نتیجه مستقیم نیازهای دوران همهگیری بوده است.
این گزارش همچنین تأکید میکند که دادههای بانکداری باز به وامدهندگان کمک میکند تا اعتبارسنجیها را براساس جریان نقدی واقعی انجام دهند و محصولات مالی مناسبتری برای کسبوکارهای کوچک ارائه دهند، که در نهایت به کاهش محرومیت مالی و افزایش مشارکت آنها در اقتصاد جهانی میانجامد.
نوآوری در پرداختها و تجربه مشتری
یکی از مهمترین دستاوردهای بانکداری باز در حوزه پرداخت، معرفی پرداختهای A2A و پرداختهای دورهای متغیر (Variable Recurring Payments) است. پرداختهای بانکداری باز – که اغلب با عنوان «pay‑by‑bank» شناخته میشود – موتور رشد این حوزه است و میزان پذیرش پرداختها نسبت به خدمات اطلاعاتی در حال پیشیگرفتن است.
پرداختهای فوری و کاهش کارمزد، باعث افزایش نرخ تبدیل و رضایت مشتریان میشود؛ زیرا دیگر نیازی به ورود اطلاعات کارت یا تحمل تأخیر نیست. علاوهبراین، ادغام بانکداری باز با کیفپولهای دیجیتالی مانند Apple Pay و Google Pay به کاربران امکان میدهد موجودی و تراکنشهای خود را در لحظه مشاهده کنند و تسویهحساب کسبوکارها را سرعت ببخشند
مزایای بانکداری باز برای مصرفکنندگان
بانکداری باز به مصرفکنندگان امکان میدهد حسابهای بانکی مختلف را در یک برنامه تجمیع کنند، هزینهها و درآمدها را دستهبندی کرده و بودجهبندی دقیقتری داشته باشند. دسترسی به دادههای حسابها به ارائهدهندگان مجاز اجازه میدهد تا تحلیلهای شخصیسازیشده، مدیریت حسابهای تجمیعی و پیشنهادهای مالی متناسب با نیاز هر کاربر ارائه دهند.این امکانات به مصرفکنندگان کمک میکند تصمیمات مالی هوشمندانهتری گرفته و عادات پسانداز خود را بهبود بخشند.
امنیت و حفاظت از دادهها
یکی از نگرانیهای مهم در بانکداری باز، امنیت دادهها و حفظ حریم خصوصی است. بانکداری باز با وجود افزایش نوآوری، نیازمند چارچوبهای قانونی و فنی برای تضمین حفظ حریم خصوصی و مسئولیتپذیری است و همکاری دولتها، تنظیمگران و شرکتها برای ایجاد توازن بین نوآوری و حفاظت از دادهها ضروری است.
بانکداری باز زرینپال، مدیریت مالی در یک پنل
پشتوانه بانکداری باز زرینپال، تجربه موفق و زیرساخت قوی درگاه پرداخت اینترنتی همراه پرداز زرین است که سالهابه عنوان راهکار پیشرو در حوزه پرداختیاری شناخته میشود.زرینپال بهعنوان یکی از پیشگامان فینتک در ایران، سرویس بانکداری باز خود را راهاندازی کرده تا نیاز کسبوکارهای اینترنتی و کاربران را به مدیریت حرفهای حسابهای بانکی برطرف کند. این سرویس امکان اتصال چند حساب بانکی از ۱۴ بانک مختلف را در یک پنل فراهم میکند و ویژگیهای متنوعی دارد:
- بازگشت وجه و تسویه سریع: بازگشت وجه تراکنشهای ناموفق یا تسویه درآمدهای حاصل از درگاه پرداخت بهصورت آنی انجام میشود، که برای کسبوکارهای آنلاین اهمیت زیادی دارد.
- پرداختهای دورهای و خودکار: سرویس بانکداری باز زرینپال امکان تعریف پرداختهای دورهای مانند حقوق پرسنل یا هزینههای ثابت را فراهم میکند؛ این قابلیت در واقع همان پرداخت دورهای متغیر است که در بستر بانکداری باز شکل گرفته است.
- تقسیمسازی درآمد بین حسابها: کسبوکارهایی که چند حساب دارند میتوانند یک حساب مادر تعریف کنند و طبق قوانین دلخواه، هر روز درآمدها را بین حسابها تقسیم کنند، این ویژگی کمک میکند مدیریت نقدینگی دقیقتر باشد
- گزارشگیری و تجمیع حسابها: زرینپال گزارش جامع از گردش حسابها ارائه میدهد و امکان تجمیع خودکار با حساب بانکی را میسر میکند که خطای انسانی را کاهش میدهد.
- انتقال وجه تکی و گروهی: کاربران میتوانند انتقالهای تکی یا گروهی انجام دهند و از امکاناتی مانند حواله «پایا»، «ساتنا»، «پُل» و انتقال آنی استفاده کنند.
به این ترتیب کسبوکارها میتوانند حسابداری خود را سادهتر کنند و هزینههای عملیاتی را کاهش دهند.
جمعبندی
بانکداری باز یکی از مهمترین موتورهای رشد اقتصاد دیجیتال است. تعریف آن بر پایه اشتراکگذاری امن دادههای مالی با رضایت کاربر است و این ویژگی باعث شده خدمات نوآورانه متعددی مانند پرداختهای مستقیم، مدیریت تجمیعی حسابها و تحلیلهای هوشمند به بازار عرضه شوند.
مهمترین مزیت بانکداری باز برای کسبوکارهای کوچک، افزایش بهرهوری، دسترسی آسانتر به تأمین مالی و کاهش کارمزد پرداختهاست؛ این امر بهویژه در دوران پسا کرونا به حفظ بقای کسبوکارها کمک کرده است.همچنین مصرفکنندگان با استفاده از خدمات بانکداری باز میتوانند به شفافیت و کنترل بیشتر بر امور مالی خود دست یابند و از تجربه پرداخت سریعتر و ارزانتر برخوردار شوند. در ایران نیز راهاندازی سرویس بانکداری باز زرینپال نشانهای از بلوغ و آمادگی بازار برای پذیرش این تحول است.
