تأثیر شبکه های اجتماعی؛ بررسی تأثیرات مثبت و منفی
شبکه های اجتماعی در دنیای امروز تبدیل به یکی از ارکان اصلی زندگی شخصی و حرفه‌ای ما شده‌اند. از تعاملات روزمره گرفته تا بازاریابی، کسب‌وکارها و حتی سیاست این پلتفرم‌ها تأثیرات عمیقی بر تمام جنبه‌های زندگی ما گذاشته‌اند.
به گزارش تجارت امروز؛ تأثیر شبکه های اجتماعی بر جوامع امروز غیرقابل انکار است. این پلتفرم‌ها دیگر تنها به‌عنوان ابزارهای ارتباطی محدود نمی‌شوند؛ بلکه به یک بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده‌اند. از تغییرات در شیوه‌های ارتباطی گرفته تا تحولات در کسب‌وکارها و حتی سیاست، شبکه‌های اجتماعی تأثیرات عمیقی بر تمام جنبه‌های زندگی ما گذاشته‌اند. در این دنیای دیجیتال همه چیز سریع‌تر، قابل دسترس‌تر و پیچیده‌تر از قبل شده است. در این مقاله به تحلیل و بررسی این تأثیرات می‌پردازیم تا بفهمیم چگونه شبکه‌های اجتماعی زندگی و تصمیمات ما را شکل می‌دهند.
آشنایی با تأثیر شبکه های اجتماعی
از یک سو شبکه های اجتماعی فرصت های شگرفی برای ارتباطات جهانی، اشتراک‌گذاری اطلاعات و بازاریابی فراهم کرده‌اند. اما از سوی دیگر چالش‌هایی مانند گسترش اطلاعات غلط، تأثیرات منفی بر روانشناسی افراد و ایجاد وابستگی به این پلتفرم‌ها نیز به وجود آمده است. این تأثیرات خواه مثبت یا منفی، نشان‌دهنده قدرت و نفوذ بی سابقه شبکه های اجتماعی در دنیای مدرن هستند.
در این مقاله به بررسی عمیق‌تر تأثیر شبکه های اجتماعی بر جوانب مختلف زندگی، کسب‌وکار و جامعه خواهیم پرداخت و به تحلیل اینکه چگونه این پلتفرم‌ها شکل دهنده آینده‌ی ما هستند خواهیم پرداخت.
نقش رسانه های اجتماعی در سیاست و آگاهی عمومی
یک مطالعه جدید از Pew Research نشان می‌دهد که از هر پنج بزرگسال آمریکایی، یک نفر اخبار سیاسی خود را عمدتاً از طریق رسانه‌های اجتماعی دریافت می‌کند. این تحقیق همچنین تأکید دارد که افرادی که اخبار سیاسی‌شان را از شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند، معمولاً آگاهی کمتری دارند و بیشتر در معرض اطلاعات نادرست یا ادعاهای اثبات‌نشده قرار می‌گیرند، نسبت به کسانی که اخبارشان را از منابع سنتی دریافت می‌کنند.
در مقایسه با سایر رسانه‌ها، تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر مبارزات سیاسی به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. از نقش آنها در کمپین نامزدی ناموفق هاوارد دین در سال ۲۰۰۳ تا انتخاب اولین رئیس‌جمهور آفریقایی-آمریکایی در سال ۲۰۰۸، و مجدداً در کمپین توئیتری دونالد ترامپ، رسانه‌های اجتماعی به عاملی کلیدی در سیاست‌های انتخاباتی تبدیل شده‌اند.
طبق گزارش نیویورک تایمز، «انتخاب دونالد جی. ترامپ شاید واضح‌ترین مثال باشد که نشان می‌دهد چگونه رسانه‌های اجتماعی در سراسر جهان به بازسازی اساسی جوامع انسانی کمک می‌کنند.» از آنجا که رسانه‌های اجتماعی امکان برقراری ارتباط آزادانه‌تر بین افراد را فراهم می‌کنند به‌ویژه در گروه‌هایی که پیشتر حاشیه‌نشین بوده‌اند، به شکل‌گیری و رشد سازمان‌های اجتماعی تأثیرگذار کمک کرده‌اند.
تأثیر شبکه های اجتماعی بر جامعه؛ از آگاهی تا انفعال
امروزه تقریباً یک چهارم جمعیت جهان در فیس‌بوک حضور دارند و در ایالات متحده نزدیک به ۸۰ درصد از کاربران اینترنت در این پلتفرم فعال هستند. شبکه‌های اجتماعی با توجه به اینکه بر تعاملات میان افراد بنا شده‌اند، هرچه بیشتر رشد می‌کنند، قدرت بیشتری به دست می‌آورند. با ظهور اینترنت، افراد با دیدگاه‌های حاشیه‌ای به راحتی می‌توانند متوجه شوند که تنها نیستند. این ارتباطات از طریق رسانه‌های اجتماعی باعث می‌شود تا این افراد بتوانند محتواهایی مانند میم‌ها یا مقالات منتشر کنند که دیدگاه‌هایشان را تقویت کرده و به جریان اصلی برسانند.
قبل از ظهور رسانه‌های اجتماعی، بسیاری از مسائل اجتماعی، سیاسی، زیست‌محیطی و اخلاقی کمتر دیده می‌شدند، اما با گسترش استفاده از این پلتفرم‌ها قدرت زیادی از دست افراد معدود به توده‌ها منتقل شده است.
با این حال شبکه‌های اجتماعی به تدریج در حال جایگزینی کنشگری واقعی با پدیده‌ای به نام “slacktivism” (فعالیت کسل‌کننده) هستند. در حالی که این پلتفرم‌ها به افزایش آگاهی درباره مسائل اجتماعی کمک می‌کنند، سوالی که همچنان مطرح است این است که آیا این آگاهی به تغییرات واقعی منجر می‌شود یا نه؟ برخی معتقدند که اشتراک‌گذاری در شبکه‌های اجتماعی تنها مردم را تشویق می‌کند تا نگرانی‌های خود را در مورد مسائل اجتماعی از طریق دکمه‌های “پسندیدن” یا به اشتراک‌گذاری محتوا بیان کنند، بدون اینکه در فعالیت‌های اجتماعی واقعی مشارکت کنند.
این رفتار غیرفعال می‌تواند به‌عنوان یک واکنش انسانی طبیعی در نظر گرفته شود زمانی که افراد گزینه‌های راحتی دارند که مسئولیت عمل را از دوششان برمی‌دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۳ از دانشکده بازرگانی Sauder دانشگاه بریتیش کلمبیا نشان داد که زمانی که افراد با گزینه “دوست داشتن” یک هدف اجتماعی مواجه می‌شوند، از این گزینه برای اجتناب از صرف زمان و پول برای یک هدف خیریه استفاده می‌کنند. در حالی که اگر به آنها فرصت داده شود تا به‌طور خصوصی حمایت کنند احتمالاً کمک مالی واقعی و معناداری ارائه خواهند داد.
این مطالعه نشان داد که تأیید عمومی بیشتر برای ارضای نظر دیگران انجام می‌شود، در حالی که در خلوت خود افراد معمولاً بر اساس ارزش‌های خود اقدام می‌کنند. این فشار همتایان می‌تواند به یکی از دلایل اصلی عدم دقت نظرسنجی‌های سیاسی اخیر در ایالات متحده باشد، زیرا بسیاری از افراد در پاسخ به نظرسنجی‌ها سعی می‌کنند انتظارات همتایان خود را برآورده کنند، اما در رای‌گیری‌های خصوصی، ترجیحات واقعی خود را اعمال می‌کنند.
تأثیر شبکه های اجتماعی بر تجارت؛ فرصتها و چالش‌ها
ظهور شبکه‌های اجتماعی باعث شده است که کسب‌وکارها به دنبال جذب مشتریان و مخاطبان خود از طریق این پلتفرم‌ها باشند. در دنیای امروزی، دیگر غیرمعمول است که سازمانی برای ارتباط با مشتریان و افزایش درآمد از رسانه‌های اجتماعی استفاده نکند. شرکت‌ها به‌خوبی از اهمیت این پلتفرم‌ها برای برقراری ارتباط با مشتریان آگاه شده‌اند.
کسب‌وکارها متوجه شده‌اند که می‌توانند از شبکه‌های اجتماعی برای ایجاد بینش‌های جدید، تحریک تقاضا و طراحی محصولات خاص و هدفمند بهره‌برداری کنند. بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده از شبکه‌های اجتماعی در محیط کاری می‌تواند به اشتراک‌گذاری دانش و بهبود مدیریت پروژه‌ها کمک کند، و به گسترش تخصص و مهارت‌های کارکنان منجر شود.
با این حال استفاده نادرست از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیر منفی به همراه داشته باشد. به‌ویژه زمانی که تعداد کمی از افراد اقدام به اشتراک‌گذاری می‌کنند، ممکن است اثر منفی در برندسازی کسب‌وکار ایجاد شود و اعتبار آن را تحت تأثیر قرار دهد.
جالب اینجاست که اگرچه اشتراک‌گذاری اجتماعی اکنون در کسب‌وکارها به یک هنجار تبدیل شده است، برخی از شرکت‌ها پس از تجربه اثرات منفی رسانه‌های اجتماعی تصمیم گرفته‌اند تا دکمه‌های اشتراک‌گذاری اجتماعی را از وب‌سایت‌های خود حذف کنند. یکی از نمونه‌های جالب، Taloon.com، یک خرده‌فروش تجارت الکترونیک فنلاندی است که با حذف دکمه‌های اشتراک‌گذاری از صفحات محصولات خود ۱۱.۹ درصد افزایش در تبدیل‌ها را مشاهده کرد.
این نتایج، ماهیت دوگانه و پیچیده تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر تجارت را برجسته می‌کند. زمانی که محصولات توجه زیادی جلب می‌کنند، اشتراک‌گذاری می‌تواند فروش را افزایش دهد. اما در مقابل زمانی که میزان اشتراک‌گذاری کم است، می‌تواند باعث بی‌اعتمادی مشتریان به محصول یا برند شده و تأثیر منفی بر کسب‌وکار بگذارد. این اثر که به عنوان “اثبات اجتماعی” شناخته می‌شود، توسط دکتر پل مارسدن، روانشناس و نویسنده کتاب «راهنمای تجارت اجتماعی» توضیح داده شده است.
تأثیر شبکه های اجتماعی بر دنیای کار
رسانه های اجتماعی تأثیر عمیقی بر فرآیندهای استخدام و بازار کار گذاشته‌اند. شبکه های اجتماعی حرفه‌ای مانند لینکدین تبدیل به پلتفرم‌های ضروری برای افرادی شده‌اند که قصد دارند در حرفه خود برجسته شوند. این شبکه‌ها به افراد امکان می‌دهند تا برند شخصی خود را بسازند و آن را در معرض دید عموم قرار دهند.
طبق تحقیقات، ۱۹ درصد از مدیران استخدام تصمیمات خود را بر اساس اطلاعاتی که در رسانه‌های اجتماعی پیدا می‌کنند اتخاذ می‌کنند. نظرسنجی CareerBuilder در سال ۲۰۱۸ نشان داد که ۷۰ درصد از کارفرمایان برای بررسی صلاحیت و اعتبار نامزدهای شغلی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. این امر نشان‌دهنده اهمیت فزاینده رسانه‌های اجتماعی در شکل‌دهی به فرآیندهای استخدامی است.
تأثیر شبکه های اجتماعی بر آموزش و توسعه
نامزد های شغلی که مهارت های خود را در جدیدترین تکنیک‌های رسانه‌های اجتماعی به‌روز می‌کنند، از نظر کارفرمایان بسیار مطلوب‌تر و قابل استخدام‌تر هستند. طبق نظرسنجی سال ۲۰۲۰ توسط OnePoll به نمایندگی از Pearson و Connections Academy از ۲۰۰۰ والدین آمریکایی و فرزندان دبیرستانی، ۶۸ درصد از دانش‌آموزان و ۶۵ درصد از والدین آنها بر این باورند که رسانه‌های اجتماعی می‌تواند ابزاری مفید در فرآیند یادگیری باشد.
وبلاگ‌ها، ویکی‌ها، لینکدین، توییتر، فیس‌بوک و پادکست‌ها اکنون به ابزارهای رایج یادگیری در بسیاری از موسسات آموزشی تبدیل شده‌اند. رسانه‌های اجتماعی به طور قابل توجهی در تسهیل یادگیری آنلاین و آموزش از راه دور مؤثر بوده‌اند. با وجود مشکلاتی همچون مسائل حریم خصوصی و برخی موارد تقلب در میان زبان‌آموزان از راه دور این موانع نتوانسته‌اند مانع از استفاده گسترده از پلتفرم‌های اجتماعی در حوزه آموزش شوند.
تأثیرات منفی رسانه های اجتماعی
رسانه های اجتماعی به عنوان یک فناوری نسبتاً جدید، هنوز بررسی دقیق تأثیرات بلندمدت آن دشوار است. با این حال، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استفاده بیش از حد از پلتفرم‌های رسانه‌ای می‌تواند خطراتی جدی به همراه داشته باشد، از جمله افسردگی، آسیب رساندن به خود، اضطراب و تنهایی.
ترس از دست دادن (FOMO)
استفاده مداوم از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند باعث اعتیاد به مشاهده فعالیت‌های دیگران شود. FOMO (ترس از دست دادن) احساس تقویت‌شده‌ای است که به افراد این احساس را می‌دهد که دیگران زندگی بهتری دارند یا سرگرم‌کننده‌تر از آنها هستند. این احساس باعث می‌شود که افراد مداوم اعلان‌ها را چک کنند، فقط برای اینکه احساس بهتری پیدا کنند.
زورگویی سایبری
برای نوجوانان چالش‌های مربوط به خودسازی، محبوبیت و رقابت همواره وجود داشته است، و ظهور رسانه‌های اجتماعی این فرآیند را پیچیده‌تر کرده است. پلتفرم‌هایی مانند فیس‌بوک، توییتر، اسنپ‌چت و اینستاگرام به این رقابت افزوده‌اند.
یک نظرسنجی از مؤسسه آزار و اذیت سایبری در سال ۲۰۱۹ نشان داد که بیش از ۳۶ درصد از دانش‌آموزان دبیرستانی و راهنمایی در ایالات متحده حداقل یک‌بار مورد آزار و اذیت سایبری قرار گرفته‌اند. همچنین، حدود ۱۵ درصد از نوجوانان اعتراف کرده‌اند که خودشان دیگران را مورد آزار و اذیت سایبری قرار داده‌اند. این پلتفرم‌ها به راحتی برای انتشار شایعات، ویدیوهای آسیب‌زننده به شهرت و حتی باج‌گیری سوء استفاده می‌شود.
فقدان حریم خصوصی
از دیگر تهدیدات موجود در فضای شبکه‌های اجتماعی می‌توان به تعقیب، سرقت هویت و سوء استفاده از اطلاعات شخصی اشاره کرد. بسیاری از کاربران خود به اشتراک‌گذاری اطلاعات حساس می‌پردازند که نباید در معرض دید عمومی قرار بگیرد. این اشتباهات معمولاً به دلیل عدم درک کامل از نحوه عملکرد حریم خصوصی آنلاین رخ می‌دهند. متأسفانه زمانی که محتوای خصوصی منتشر می‌شود، پاک کردن آن معمولاً خیلی دیر است و ممکن است تبعات جدی در زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد ایجاد کند.
تأثیر شبکه های اجتماعی بر روابط
یکی از بزرگترین تأثیرات منفی رسانه‌های اجتماعی، تضعیف روابط واقعی است. بسیاری از افراد اکنون به جای ایجاد روابط نزدیک و چهره‌به‌چهره، به “دوستان” مجازی وابسته شده‌اند. اصطلاح “دوست” در دنیای رسانه‌های اجتماعی تنها یک سایه ضعیف از دوستی‌های واقعی است. در روابط واقعی، دوستان یکدیگر را می‌شناسند رو در رو ارتباط دارند و پیوندهای شخصی عمیق‌تری دارند.
کلام آخر
رسانه های اجتماعی با تأثیرات گسترده‌ای که بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد دارند، هم فرصتها و هم چالش‌های زیادی را به همراه آورده‌اند. در حالی که این پلتفرم‌ها به افراد امکان ارتباط و تبادل اطلاعات سریع و آسان را می‌دهند، استفاده بیش از حد و نادرست از آنها می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، افزایش تنهایی، آسیب‌های سایبری و از دست رفتن حریم خصوصی شود. علاوه بر این رسانه‌های اجتماعی به طور فزاینده‌ای روابط واقعی را تحت تأثیر قرار داده و موجب کم‌رنگ شدن تعاملات چهره به چهره شده است.
انتهای مطلب/ م.د
