روز بزرگداشت شیخ بهایی، ستاره شناس فاخر ایرانی
روز بزرگداشت شیخ بهایی در تقویم ایران روز سوم اردیبهشت ثبت شده است. شیخ بهاء الدین ، محمدبن حسین عاملی از دانشمندان دوره صفوی است. که این شیخ به همه چیز دان بودن معروف است.
به گزارش تجارت امروز؛ از شیخ بهایی، حدود ۹۵ کتاب و رساله به جا مانده است. این دانشمند بزرگ، ستاره شناسی بود که یونسکو آن را در لیست مفاخر ایران ثبت کرد.
زندگی نامه شیخ بهایی
شیخ بهاء الدین ، محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی دانشمند بنام دوره صفویه است. اصل وی از جبل عامل شام بود. بهاء الدین محمد ده ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی از بزرگان علمای شام بسوی ایران رهسپار گردید و چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکنی گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول گردید.
خدمات شیخ بهائی
در عرف مردم ایران، شیخ بهائی به مهارت در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده و هنوز هم به همین صفت معروف است، چنانکه معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف را به او نسبت می دهند. و نیز شاخصی برای تعیین اوقات شبانه روز از روی سایه آفتاب یا به اصطلاح فنی، ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی و یا ساعت ظلی در مغرب مسجد امام در اصفهان هست که می گویند وی ساخته است.
یکی دیگر از کارهای شگفت که به شیخ بهایی نسبت می دهند، ساختمان گلخن گرمابه ای که هنوز در اصفهان مانده و به حمام شیخ بهایی یا حمام شیخ معروف است و آن حمام در میان مسجد جامع و هارونیه در بازار کهنه نزدیک بقعه معروف به درب امام واقع است.
و مردم اصفهان از دیر باز همواره عقیده داشته اند که گلخن آن گرمابه را بهائی چنان ساخته که با شمعی گرم می شد و در زیر پاتیل گلخن فضای تهی تعبیه کرده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و شمع تا مدتهای مدیدهمچنان می سوخت و آب حمام بدان وسیله گرم می شد.
و خود گفته بود که اگر روزی آن فضا را بشکافند، شمع خاموش خواهد شد و گلخن از کار می افتد و چون پس از مدتی به تعمیر گرمابه پرداختند و آن محوطه را شکافتند، فوراً شمع خاموش شد و دیگر از آن پس نتوانستند بسازند. همچنین طراحی منارجنبان اصفهان که هم اکنون نیز پا برجاست به شیخ بهایی نسبت داده می شود.
خصوصیات اخلاقی شیخ بهایی
شیخ بهایی همواره درباره عدل و انصاف سخن می گفت و مانند صالحان عمل می کرد و به خلق خدا خدمت می کرد و همواره با مردم بود. او روح بلند و رفیعی داشت و همواره در طلب علم آموزی بود.
مذهب شیخ بهائی
باتوجه به تعلق شیخ بهایی و خانواده اش به شیعیان جبل عامل و تالیف های بسیارش در فقه و معارف شیعی، شیعه بودن اوغیر قابل تردید است.شیخ بهایی قصیده معروف در مدح امام زمان(عج) و صلوات مشهوری رای ۱۴ معصوم دارد.
فعالیت های ماندگار شیخ بهایی
کارهایی که شیخ بهایی در دوران عمر مفید خود اجرایی نمود شامل :
- ساخت و معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف را به شیخ بهائی نسبت می دهند.
- ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی و یا ساعت ظلی در مغرب مسجد امام در اصفهان را نیز شیخ بهائی ساخته است.
- طرح ریزی یکی از بزرگترین کاریزهای ایران کاریز نجف آباد اصفهان را به بهائی نسبت می دهند.
- تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه از نمونه کارهای شیخ بهائی است.
- تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب نیز از کارهای شیخ بهائی بود که به یک قرن و نیم اختلاف نظر پایان داد.
- ساختمان گلخن گرمابه شیخ بهائی یکی دیگر از کارهای شگفت بهائی است که مردم اصفهان عقیده دارند که بهائی گلخن آن گرمابه را بهائی چنان ساخته که با شمعی گرم می شد و در زیر پاتیل گلخن فضای تهی تعبیه کرده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و شمع تا مدتهای مدیدهمچنان می سوخت و آب حمام بدان وسیله گرم می شد.
- طراحی منارجنبان اصفهان را نیز به شیخ بهایی نسبت می دهند.
مثنویات معروف شیخ بهایی
مثنوّیات معروف شیخ بهائی در زبان فارسی عبارتند از:
- نان و حلوا یا سوانح سفر الحجاز، (بر وزن مثنوی مولوی)
- نان و پنیر، (بر وزن مثنوی مولوی)
- شیر و شکر، (اولین منظومه فارسی در بحر خَبَب یا مُتدارک).
- مثنوی هایی مانند نان و خرما، شیخ ابوالحشم و رموز اسم اعظم را نیز منسوب به او دانسته اند.
فقه
- اثنی عشریات
- پاسخ سؤال شاه عباس صفوی
- پاسخ سؤالات شیخ صالح جابری
- اجوبه المسائل الجزائریه
- احکام سجود و تلاوت
- جامع عباسی
- جواب مسائل شیخ جار
- حاشیه بر ارشاد الاذهان اثر علامه حلی
- حاشیه بر قواعد علامه حلی
- حاشیه بر قواعد شهید اول
- حاشیه بر احکام الشریعه علامه حلی
- الحبل المتین
- الحریریّه
- الذبیحیه
- شرح فرائض نصیریه اثر خواجه نصیرالدین طوسی
- فرائض بهائیه (بخش ارث)
- قصر نماز در چهار مکان
- رساله فی فقه الصلوه
- رساله فی معرفه القبله
ریاضیات
- اسطرلاب
- انوار الکواکب
- بحر الحساب
- التحفه (اوزان شرعی)
- تحفه حاتمی
- حاشیه شرح التذکره خواجه نصیرالدین طوسی در هیات
- حاشیه شرح قاضی زاده رومی
- الحساب
- خلاصه الحساب و الهندسه
- استعلام
- القبله، ماهیت و علامات آن
- جبر و مقابله
حکمت و فلسفه
- انکار جوهر الفرد
- الوجود الذهنی
- وحدت وجود
علوم غریبه
- احکام النظر الی کتف الشاه
- رساله جفر
- جفر
- فالنامه
محل دفن شیخ بهایی
آرامگاه شیخ بهایی در شهر مشهد و دقیقا درون مجموعه حرم امام رضا (ع) واقع شده است. اما از این جهت که این روز را به عنوان روز معمار انتخاب کرده اند، همه ساله تقریبا در همه استان های ایران و علی الخصوص در دانشکده های معماری برتر ایران، مراسم های مختلفی در این روز تحت عنوان بزرگداشت شیخ بهایی و روز معمار برگزار می شوند.
تربیت شاگردان شیخ بهایی
شیخ بهایی در قزوین و اصفهان که حوزههای علمیهی فعال داشتند تحصیل کرد. اما اولین و مهمترین استاد او را باید پدرش بدانیم. او نزد پدر تفسیر، حدیث، علوم عقلی و ادبیات عرب را فراگرفت. او خودش هم شاگردان برجستهای را تربیت کرد: محمدتقی مجلسی، صدرالمتألهین شیرازی (ملاصدرا)، سید ماجد بحرانی و ملاصالح مازندرانی از عالمان بزرگ دوران خود به شمار میآمدند.
شیخ بهایی برای مدتی از مقام شیخالاسلامی فاصله گرفت تا به سفر حج برود. این سفر به طول انجامید و او مناطق دیگری مانند عراق، شام، حلب، بیتالمقدس، حجاز و مصر را هم دید. همچنین در برخی منابع آمده است که او در دو سفر شاه عباس که پیاده و بهسمت مشهد بود، همراه او بوده است.
شیخ بهایی از نگاه دیگران
بسیاری از ما شیخ بهایی را به عنوان دانشمندی بزرگ میشناسیم و این شناخت البته درست است. اما برای درک اندیشههای او و آگاهی از وقایع مهم دوران زندگیاش، باید به سراغ آثار پژوهشیای برویم که دربارهی او سخن گفتهاند.
انتهای مطلب/آ.ع