معرفی جشن های ایران باستان؛ فرهنگ و تمدن دیرینه ایرانی

به گزارش تجارت امروز؛ همواره در کتاب های تاریخی از جشن های ایران باستان یاد شده است. در گذشته مردم ایران با هر دلیلی به دنبال جشن و پایکوبی بودند که باعث شد، اعیاد و جشن های مختلفی را باقی بگذارند.

معرفی جشن های ایران باستان

در ایران باستان در هر فصلی جشن های مختلفی برگذار می شد. شما برای آشنایی بیشتر با فرهنگ و آداب رسوم ایران در ابتدا باید با این جشن ها آشنا شوید.

در واقع کلمه جشن از یسنه یا یسنا استخراج شده که در زبان پهلوی به معنای عبادت، ستایش، نیایش و شادی است.

۱. جشن فروردگان از جمله جشن های ایران باستان

جشن نوروز یکی از هفت جشن مهم ایرانیان باستان بوده است. با ظهور دین اسلام، شش جشن اول که در امپراطوری‌های ساسانی وجود داشته است، حذف شد و از هفت جشن ضروری فقط نوروز بهاری برگزار می‌شد.

فروردین در تقویم اوستایی، روز نوزدهم ماه های ایرانی محسوب می شد. از آنجایی که می خواستند ارواح گذشتگان در این جشن ها با آن ها شریک شود، قبل از جشن به روی مزار آنها می رفتند.

امروز هم بسیاری از مردم این آیین پسندیده را انجام می‌دهند و آخرین پنجشنبه سال یا در آستانه سال نو بر سر مزار گذشتگان خود می‌روند و آغاز سال جدید را با عزیزان خود جشن می‌گیرند.

۲. جشن اردیبهشتگان

از جمله جشن های ایران باستان، اردیبهشتگان می باشد. شاید برای شما همو جالب باشد که بدانید، روز سوم هر ماه را در تقویم ایران باستان اردیبهشت می نامیدند. البته در برخی تقویم ها روز دوم را اردیبهشتگان نام گذاری کرده اند. در این روز مردم به سراغ جمع آوری گل و گیاه می رفتند و روز سوم برای ستایش از صدافت جشن برگذار می کردند.

این جشن اردیبهشتگان ریشه در اعتقاد مردم ایران باستان داشت که آن ها می گفتند، روز سوم برای فرشته ای است که نشان صداقت و پاکی را دارد.  مردم در این جشن به خود یادآوری کردند که باید چنین ویژگی‌هایی را در زندگی خود حفظ کنند. از آیین‌های این جشن می‌توان به پوشیدن لباس سفید که نماد پاکی و تمیزی است اشاره کرد.

۳. جشن های ایران باستان؛ جشن خردادگان

بعد از جشن اردیبهشتگان نوبت به خردادگان می رسد که از جشن های ایران باستان در خرداد ماه است. سنتی که در این روز اجرا می کردند، رفتن به حاشیه رودخانه و کناره‌های دریا با همراهی دوستان و خانواده، اقامه دعای دینی در مدح اهورامزدا و گذراندن یک روز شاد است.

در واقع جشن خردادگان برای ستایش آب اجرا می شد. چونکه در دین زرتشت آب را نشان رشددهنده موجودات هستی و دلیل پرورش می دانستند. همچنین در کتاب «فرضیات نامه» نوشته کشیش بزرگ زرتشتی «داتور داراب پالن» به برخی از فعالیت‌های این روز اشاره شده است که برخی از فعالیت‌های این روز عبارت‌اند از: شستشوی بدن، حفر چاه و تجدید کانال‌های آب را بیان می‌کند.

۴. جشن تیرگان، یک جشن تابستانی

از جمله جشن های ایران باستان که اصالت خاصی دارد و هر ساله برگذار می شد، جشن تیرگان می باشد. این جشن هر سال در سیزدهم تیر ماه برگذار می شد. در این جشن به فعالیت های شادی از جمله پاشیدن آب، رقصیدن، آواز خواندن و آرزوی بارندگی فراوان می پرداختند.

همچنین در این روز غذاهای و ویژه‌ای نیز سرو می‌شود. این جشن همچنان در مناطق مختلف ایران مانند استان‌های مازندران، کرمان و یزد و همچنین شهر فراهان که مرکز بزرگ جشن تیرگان است، برگزار می‌شود.

۵.جشن های ایران باستان؛ جشن امردادگان

جشن امردادگان دقیقا ۱۲۷ روز پس از عید نوروز برگذار می شد. معنای امردادگان در ایران باستان بی مرگی ترجمه می شد. پنجمین ماه تقویم فارسی مرداد است که از واژه امرداد یا امرتات آمده است.

تاریخچه و قدمت این جشن که توسط زرتشتیان برگذار می شد به ۴۰۰۰ سال می رسد. جشن امردادگان روز هفتم مردادماه برای گرامیداشت فرشته جاودانگی و بی‌مرگی که مسئول نگهبانی از جهان و گیاهان است برگزار می‌شود.

۶. جشن شهریورگان

از جمله جشن های ایران باستان که معروف می باشد، جشن شهریورگان در روز چهارم شهرویر است. در واقع این جشن را به عنوان به‌عنوان روز پدران ایرانی باستانی برگذار می کردند. این جشن یکی از ۱۲ شاهکار ماهانه ایرانیان و بخشی از جشنواره‌های آب ایرانی است.

شهریورگان از نظر تاریخی مصادف با زادروز شاه داراب (داریوش) و حضرت مانی است. از آیین برگزاری این جشن، می‌توان به روشن‌کردن آتش، جمع‌شدن دور هم و تقسیم خوراکی‌ها و غذاها با نیازمندان اشاره کرد.

۷. زیبا ترین جشن های ایران باستان، جشن مهرگان

در ادامه جشن های تابستان، نوبت به جشن در پاییز می رسد. جشن مهرگان در ابتدای پااییز برگذار می شد. بر طبق تقویم اوستایی سال به تابستان بزرگ و زمستان بزرگ تقسیم می‌شده است. در واقع نوروز را جشن شروع فصل گرما و مهرگان را آغاز فصل سرما می‌دانستند.

همچنین خود مهرگان نیز؛ به دو دسته مهرگان بزرگ و کوچک تقسیم می شد. مهرگان کوچک مختص به  خواص و بزرگان در ۱۶ مهر ارا م یشد و مهرگان بزرگ متخص به عموم مردم بود که در ۲۱ مهر برگذار می شد. علاوه بر این روز ۲۱ مهر گه برای مردم است، روز پیروزی کاوه آهنگر بر ضحاک است. در این روز کاوه آهنگر و فریدون بر ضحاک ماردوش پیروز می‌شوند.

۸. جشن آبانگان

حالا نوبت به آبان ماه رسید که در روز دهم این ماه جشن آبانگان برگذار می شد. در این روز به مناسب تجلیل از الهه آب، آناهیتا جشن می گرفتند. آناهیتا در اساطیر ایرانی جایگاه ارزشمندی داشته است. او نماد پاکی روی زمین است.

سنتی که در این جشن اجرا می کردند، جالب بود آن ها به کنار چشمه می رفتند و بخشی از دعای اوستا را به نام آبزور برای جاری شدن آب قرائت می کردند. این عنصر مانند سایر عناصر آتش، هوا و خاک در آیین ایران باستان بسیار با اهمیت است. ایرانیان این چهار عنصر را می‌ستودند که اساس زندگی است و امروز زرتشتیان آنها را پاکیزه می‌دانند و آن‌ها را به الهه‌ها نسبت می‌دهند.

۹. جشن های ایران باستان؛ جشن آذرگان

آذر در اوستا آترش نامیده می‌شود که ممکن است به‌مرورزمان به آتش تبدیل شده باشد. همچنین آذر به معنای آتش در فارسی امروزی است. در فرهنگ ایرانی، آتش عنصری مقدس در جهان است، زیرا باعث به‌وجودآمدن گرما و نور که منبع حیات است، می‌شود.

در گات‌های باستانی (دعاهای زرتشتیان) از آذر به‌عنوان نور خداوند یاد می‌شود. جشن آذرگان در روز نهم ماه آذر برگزار می‌شود. یکی از مهم‌ترین آیینی که در روز جشن آذرگان، انجام می‌شود رفتن به آتشگاه‌ها و روشن‌کردن آتش بوده است که امروزه این کار در بین زرتشتیان مرسوم است.

۱۰.جشن دیگان (خرم روز)

همانطور که در ابتدا گفتیم، در هر فصل ما جشن داشتیم و در دی ماه یکی از جشن های ایران باستان،  جشن دیگان می باشد. ازآنجایی که دی یکی از دی یکی از صفت‌های ایزد یکتا در میان زرتشتیان بوده و آن‌ها سردترین ماه سال را به نام اهورامزدا نام‌گذاری کرده بودند این جشن جز مهم‌ترین جشن‌های ایرانی محسوب می‌شده است.

جشن دیگان در طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال یعنی در شب انقلاب زمستانی نیمکره شمالی برگزار می‌شود. خرم روز اولین روز دی دهمین ماه گاه‌شماری ایرانی است. سنت‌های دینی و غیرمذهبی هر دو با این روز مرتبط است، به‌گونه‌ای که ایرانیان باستان آن را اولین روز سال نو می‌دانستند.

۱۱. جشن های ایران باستان، جشن بهمنگان

در تاریخ کشور ما جشن ها و آداب و رسوم زیبایی فراوان است. مردم قدیم روز دوم یازدهمین ماه سال را بهمن می گفتند و آن را جشن بهمنگان می گرفتند. جشن او به «بهمنجه» نیز معروف است. در واقع نام رایج و محاوره ای آن بهمنجه بوده است! “بهمن” از کلمه اوستایی “Vohu Manah” گرفته شده است که به معنای اندیشه خوب، خلق خوب و خرد سپنتا ماینیو است. در زمان های قدیم مردم یازدهمین ماه سال و روز دوم آن را «وهومان» می نامیدند.

۱۲. سپندارمذگان

سپندارمذگان جشن باستانی ایرانی با ریشه زرتشتی، روز جشن عشق، دوستی و زمین در فرهنگ باستانی ایران است. قدمت آن به امپراتوری هخامنشی، اولین امپراتوری ایران باز می گردد. این جشن به طور گسترده به عنوان روز عشق ایرانیان شناخته می شود، اگرچه در کشورهای همسایه و همچنین افغانستان و تاجیکستان جشن گرفته می شود. بنا به سنت ایرانی روز سپندارمذگان در قرن بیستم پیش از میلاد در امپراتوری بزرگ ایران برگزار می شد.

۱۳. یادگار به یاد مانده از ایران باستان؛ جشن نوروز

نوروز در زبان فارسی به معنای روز نو است و مهمترین عید سال در ایران است. همچنین در تعدادی از کشورهای دیگر در سراسر خاورمیانه، آسیای مرکزی، آسیای جنوبی، بالکان و شرق آفریقا جشن گرفته می شود و قدمت آن حداقل به ۳۰۰۰ سال می رسد. این تعطیلات طی هزاران سالی که جشن گرفته می‌شود تغییر کرده است و مناطق مختلف سنت‌های متفاوتی را حفظ کرده یا توسعه داده‌اند و همچنین سنت‌های جدیدی را اضافه کرده‌اند. اما هر جا مشاهده شود، پیام اصلی تولد دوباره و تجدید را جشن می گیرد.

۱۴. جشن یلدا

شب یلدا با نام محلی شب یلدا، جشن فرهنگی مهمی در ایران است که اهمیت تاریخی و نمادین عمیقی دارد. نزدیک به چند هزار سال از آخرین شب پاییز می گذرد که شب یلدا، طولانی ترین شب سال، توسط ایرانیان با آداب و رسوم گوناگون در مناطق مختلف ایران جشن گرفته می شود. ایرانیان در طولانی‌ترین شب سال گرد هم می‌آیند تا انقلاب زمستانی را جشن بگیرند و سنت‌هایی را که نسل‌ها به نسل‌ها منتقل شده است، بپذیرند.

۱۵. جشن های ایران باستان؛ جشن سده

جشن سده، جشنی است که به مناسبت زمین‌های کشاورزی که برای کشت بهاری بعدی خود آماده می‌کنند برگزذار می شود و ۵۰ روز و ۵۰ شب تا بهار باقی مانده است.

۱۶. جشن چهارشنبه‌سوری

ایرانیان سراسر کشور چهارشنبه‌سوری را که به آن چهارشنبه سرخ نیز می‌گویند در آستانه آخرین چهارشنبه قبل از عید نوروز جشن می‌گیرند. این جشن مانند عید نوروز همچنان پابرجا است که مخصوص آتش بازی و روشنایی است.

در این روز در فرهنگ های مختلف غذا پختهمی شود و معمولا در رسومات قوم ترک، شیر برنج از جمله غذاهایی است که در این روز می پزند.

۱۷.  جشن های ایران باستان، جشن نوسره

جشن نوسره که ۵ روز قبل از جشن سده برگزار می‌شود از جمله جشن های ایران باستان محسوب می شود. در واقع این جشن مقدمه‌ای برای برگزاری یک جشن باشکوه‌تر است. هنوز این جشن باستانی در برخی از شهرهای ایران مثل شیراز، یزد و کرمان برپا می‌شود. جشن نوسره برای شکرگزاری به درگاه خداوند که منشأ نور و زندگی است برگزار می‌شود.

از آداب برگزاری این جشن برپایی آتش و خواندن نیایش و دعا در درگاه حق است، در روایت‌ها آمده که با برگزاری این مراسم بزرگان دینی و مذهبی برای هرچه باشکوه برگزار شدن جشن سده کمک می‌کنند. جشن نوسره جز جشن‌های آتش در ایران باستان به‌حساب می‌آید.

انتهای مطلب/آ.ع