نگاهی به دروازه قرآن شیراز؛ جایی که تاریخ و ایمان به هم میرسند
دروازه قرآن شیراز یادگاری از تاریخ و ایمان، در ورودی شهر شیراز خودنمایی میکند. این بنا که در تنگ الله اکبر و بین کوههای باباکوهی و چهل مقام قرار گرفته، نه تنها یک اثر تاریخی، بلکه نمادی از اعتقادات مردم این سرزمین است.

به گزارش تجارت امروز؛ دروازه قرآن شیراز یکی از نمادهای تاریخی و فرهنگی این شهر است که جایگاه ویژهای در تاریخ و هویت این شهر دارد. این بنای تاریخی که در ورودی شمالی شیراز و در مسیر جاده شیراز-اصفهان قرار دارد نه تنها یادگاری از گذشتههای دور این شهر محسوب میشود بلکه بازتابی از اهمیت دین، فرهنگ و هنر در دوران مختلف تاریخ ایران است.
این دروازه ابتدا در دوران عضدالدوله دیلمی یکی از فرمانروایان آلبویه ساخته شد و هدف اصلی از ساخت آن ایجاد آرامش و برکت برای مسافران بود. قرآنهای بزرگی در بالای این دروازه قرار داده میشدند تا افرادی که از زیر آن عبور میکنند با حمایت معنوی و دعاهای قرآنی سفر خود را آغاز کنند. همین ویژگی باعث شد که این بنا به نام “دروازه قرآن” شهرت یابد. در طول تاریخ دروازه قرآن بارها دستخوش تغییرات و بازسازی شده است. یکی از مهمترین بازسازیها در دوران کریمخان زند انجام شد که این بنا را بازسازی و استحکامبخشی کرد.
همچنین اتاق کوچکی در بالای دروازه برای قرار دادن یک نسخه نفیس از قرآن طراحی شد. جذابیت های شیراز به این دروازه ختم نمی شود و جاذبه های گردشگری تاریخی جذاب دیگری نیز دارد. اما اکنون با ما همراه باشید تا با این دروازه آشنا شویم.
دروازه قرآن شیراز
رد شدن از زیر قرآن یکی از آیینهای قدیمی ما ایرانیها برای بدرقه مسافران است که همچنان در میان مردم رواج دارد. این مراسم همراه با ریختن یک کاسه آب انجام میشود تا مسافر را به دست خدا بسپارند و برای بازگشت سلامت او دعا کنند. حال تصور کنید که حاکم وقت این رسم دیرینه را به ساخت بنایی باشکوه گره زده باشد. دروازهای که با هدف حفاظت از شهر و تعیین حدود آن ساخته شده و در عین حال حامل مفاهیم معنوی باشد.
در شیراز این سنت به اوج خود رسید، جایی که “دروازه قرآن” با هدف ایجاد آرامش و برکت برای مسافران ساخته شد. این دروازه نهتنها نمادی از حفاظت و معنویت بود، بلکه به یکی از شاخصترین بناهای تاریخی شهر تبدیل شد. امروز نیز گذر از این دروازه، یادآور سنتهای دیرینه و حس ارتباط با تاریخ است. اگر قصد سفر به شیراز دارید و در مسیر دروازه قرآن تا آرامگاه حافظ قدم میزنید، بد نیست پیش از سفرتان آگاهی بیشتری از این طاق قرآنی به دست آورید.
دروازهای که تلفیقی است از هنر، تاریخ و آیینهای کهن ایرانی است. این گزارش از مجله گردشگری علیبابا میتواند پیشدرآمدی باشد برای سفری خیالی به شیراز، شهر باغها و بناهای کهن تا پیش از سفری واقعی لذت کشف این زیباییها را تجربه کنید.
دروازه معروف شیراز
دروازهها همواره در نقاط پررفتوآمد شهرها ساخته میشدند جایی که عبور و مرور مسافران و بازرگانان بیشتر از سایر مناطق بود. دروازه قرآن شیراز نیز با پیروی از همین قاعده در شمال این شهر در میان تنگ اللهاکبر و بین کوههای چهلمقام و باباکوهی بنا شد. این دروازه مسیر ارتباطی مهمی بود که افراد را به جاده مرودشت و کمربندی هدایت میکرد یا از آنجا وارد شهر میشدند.
حاکم وقت برای ایجاد حس امنیت معنوی و برکت دستور داد قرآنی بالای دروازه قرار دهند تا مسافران از زیر آن عبور کنند و در پناه خداوند سفر کنند. اهمیت معنوی دروازه قرآن به حدی بود که مردم ابتدای هر ماه قمری در کنار آن گرد میآمدند و دعا میکردند تا ماه پیش رو را در امنیت و آرامش سپری کنند. این دروازه نمونهای برجسته از ارتباط عمیق ایرانیان با خدا در تمام ابعاد زندگی است، حتی در معماری. دروازه قرآن با شکوهی که از معماری ایرانی-اسلامی به نمایش میگذارد از یک دهنه بزرگ و دو دهنه کوچک در طرفین آن تشکیل شده است.
راهپلهای که به اتاق بالای دروازه میرود در سمت غربی آن قرار دارد. این اتاق کوچک که دارای سه پنجره مشبک با کاشیکاریهای زیباست جایگاه قرآنی است که حافظ جان و سفر مسافران بوده است. در سمت شرقی دروازه آرامگاه «حاج حسین ایگار» قرار دارد کسی که در بازسازی این بنا نقش داشته است. امروزه دروازه قرآن به یکی از جاذبههای دیدنی شیراز تبدیل شده است و بازدیدکنندگان علاوه بر لمس تاریخ، شکوه هنر معماری و معنویت این بنا را نیز تجربه میکنند.
دروازه شیراز
شیراز در گذشته علاوه بر دروازه قرآن دروازههای دیگری نیز داشت. از جمله دروازه اصفهان، دروازه سعدی، دروازه قصابخانه، دروازه کازرون و دروازه شاه داعیالله. اما از میان تمام این دروازهها، تنها دروازه قرآن باقی مانده است. این ماندگاری شاید بهخاطر تقدسی باشد که وجود قرآن بالای اتاقک دروازه به آن بخشیده و اعتقادی که مردم نسبت به این دروازه داشتند.
اگر به دیدار دروازه قرآن بروید علاوه بر تماشای زیبایی و شکوه این اثر تاریخی میتوانید از محوطه اطراف آن نیز لذت ببرید. تندیس طاووسی که با گلهای طبیعی ساخته شده و در هر فصلی چشمنواز است، فضای روحنوازی را برای گردشگران فراهم میکند. محوطهسازیهای اخیر نیز بخشی از تنگه و کوههای اطراف را به این مجموعه افزوده است بهگونهای که دیگر اثری از بافت قدیمی و سادهای که در عکسهای گذشته دروازه دیده میشد، وجود ندارد.
یکی دیگر از ویژگیهای جذاب این مکان نزدیکی آن به چند جاذبه گردشگری دیگر است. از آرامگاه خواجوی کرمانی گرفته تا بوستان جهاننما و مقبره حافظ همه در فاصلهای کوتاه از دروازه قرآن قرار دارند. این نزدیکی فرصتی عالی برای گردشگرانی است که زمان محدودی در شیراز دارند و میخواهند با یک برنامهریزی کوتاه چندین مکان تاریخی و دلنشین را ببینند. بازدید از این مجموعهها تجربهای بهیادماندنی از تاریخ، طبیعت و فرهنگ شیراز را به همراه دارد.
تاریخچه دروازه قرآن شیراز
عضدالدوله دیلمی در بین سالهای ۳۳۸ تا ۳۷۲ هجری قمری دروازه قرآن را از سنگ و ساروج ساخت و قرآنی را در آن قرار داد تا مسافران با عبور از زیر آن متبرک شوند. در دوران کریمخان زند این دروازه بازسازی شد و برای نگهداری قرآن اتاقکی ویژه ساخته شد. در این اتاقک دو قرآن نفیس به خط ثلث و خوشنویسی معروف دوره تیموری سلطان ابراهیم، نوه شاهرخ تیموری قرار داده شد. این قرآنها به نام «قرآن هفده کیلوگرم» یا «قرآن هفده من» شناخته میشوند که این نامگذاری به دلیل وزن سنگین و ابعاد بزرگ این قرآنها بود. اکنون این قرآنها به موزه پارس شیراز منتقل شدهاند.
دروازه قرآن بهدلیل بلایای طبیعی بارها مرمت شده است. از جمله پس از زلزلهای در دوران قاجار که خرابیهایی به بار آورد و توسط محمدزکیخان نوری تعمیر شد. در آن زمان دو اتاقک نگهبانی در دو طرف طاق قرآن ساخته شد و آبانباری نیز در کنار آن احداث گردید که از آب قنات رکنآباد پر میشد و مسافران تازهوارد را سیراب میکرد. حافظ در اشعارش از چنین فضایی یاد کرده است.
متأسفانه در سال ۱۳۱۵ شهردار وقت شیراز دستور تخریب دروازه قرآن را با استفاده از دینامیت داد تا مسیر عبور و مرور خودروها و کامیونها باز شود. این تصمیم باعث ناامیدی و تأسف مردم شیراز شد که برای این دروازه ارزش معنوی زیادی قائل بودند.
با این حال در سال ۱۳۲۸ حاج حسین ایگار بازرگان شیرازی معروف به «اعتمادالتجار»، در فاصلهای کوتاه از دروازه قدیمی دروازهای جدید و بزرگتر ساخت. این دروازه با دهانهای قوسی و تیزهدار و دو دهانه کوچک در طرفین آن طراحی شد. اتاقک مستطیلی برای نگهداری قرآن نیز به آن افزوده شد. دورتادور این دروازه با آیات قرآن به خط ثلث و نسخ تزئین شده است.
بر پیشانی شمالی طاق آیه «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ» (سوره اسراء، آیه ۹) و بر پیشانی جنوبی آیه «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَىٰ…». (سوره اسراء، آیه ۸۸) حک شده است. همچنین در گوشههای غربی و شرقی طاق آیات «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ» و «وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ» (سوره حجر، آیه ۹) درج شده است.
اعتمادالتجار وصیت کرده بود که او را در سمت چپ دروازه که رو به دره بود دفن کنند. بنابراین اگر به دیدار دروازه قرآن رفتید میتوانید سری هم به آرامگاه این بازرگان فهیم بزنید. این دروازه تا سال ۱۳۶۵ همچنان مسیری برای عبور خودروها بود و خودروها از زیر آن عبور میکردند اما در سال ۱۳۷۵ به شماره ۱۸۰۰ در فهرست آثار تاریخی ملی ایران ثبت شد و امروزه به یکی از جاذبههای دیدنی شیراز تبدیل شده است.