اقتصاد چرخشی چیست و چرا هر کسب و کاری به آن نیاز دارد؟
اقتصاد چرخشی رویکردی نوین است که با تغییر نحوه تولید، مصرف و بازیافت منابع، به کاهش ضایعات و حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند. این مدل پایدار نه‌تنها برای محیط‌زیست مفید است، بلکه می‌تواند رشد اقتصادی و نوآوری را نیز تحریک کند.
به گزارش تجارت امروز؛ اقتصاد چرخشی به دنبال کاهش هدررفت منابع و تولید زباله است، رویکردی که علاوه بر حفظ محیط زیست، برای افزایش کارایی و پایداری اقتصادی نیز ضروری است. بیایید بررسی کنیم که چگونه اقتصاد چرخشی می‌تواند آینده‌ای سبزتر و پایدارتر را برای همه ما رقم بزند. ابتدا به تعریف اقتصاد چرخشی می‌پردازیم تا درک بهتری از این مفهوم پیدا کنید.
اقتصاد چرخشی چیست؟
اقتصاد چرخشی یا اقتصاد دورانی (Circular economy)، مدلی اقتصادی است که بر بهینه‌سازی چرخه تولید، مصرف و استفاده مجدد از منابع تأکید دارد. در این مدل، به جای استفاده از منابع و سپس دفع آن‌ها به شکل زباله، بر ایجاد چرخه‌ای بسته تمرکز می‌شود که در آن محصولات و مواد اولیه پس از استفاده، مجدداً بازیافت، تعمیر و بازتولید می‌شوند. به بیان دیگر، اقتصاد چرخشی تلاش دارد با استفاده از شیوه‌هایی مانند اشتراک‌گذاری، اجاره، بازیافت و نوسازی، چرخه عمر محصولات را افزایش دهد و در نهایت زباله‌ها و ضایعات را به حداقل برساند.
اقتصاد چرخشی به محیط زیست و سلامت انسان اهمیت ویژه‌ای می‌دهد و بر استفاده پایدار از منابع اولیه تأکید می‌کند تا مواد و انرژی مورد نیاز به صورت بهینه و بدون ایجاد آلودگی یا آسیب به محیط زیست استفاده شود. در این مدل، کارخانه‌ها و صنایع با استفاده از نوآوری در تمام مراحل، نه تنها مواد و انرژی را بازیابی می‌کنند، بلکه بهبودهای بیشتری در کل اقتصاد و رفاه جامعه نیز ایجاد می‌شود.
به طور کلی، اقتصاد چرخشی باعث تقویت محیط زیست و اشتغال‌زایی محلی می‌شود، با تمرکز بر استفاده مؤثر از منابع، چالش‌های انرژی و ضایعات را به حداقل می‌رساند و راهکاری مؤثر برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی فراهم می‌کند. بهتر است با اهمیت اقتصاد چرخشی در کسب‌وکارها آشنا شوید، چرا که این مفهوم می‌تواند تاثیرات قابل‌توجهی در نحوه عملکرد و استراتژی‌های تجاری شما داشته باشد. در بخش بعدی به‌طور مفصل‌تر به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
اقتصاد چرخشی در کسب و کار ها
اقتصاد چرخشی به‌ویژه در دنیای کسب‌وکار امروز اهمیت زیادی دارد. با توجه به افزایش تقاضا برای منابع طبیعی و محدود بودن این منابع، شرکت‌ها نیاز دارند به شیوه‌های جدید و پایدار برای تولید و مصرف فکر کنند. این مدل اقتصادی می‌تواند از ابعاد مختلف به کسب‌وکارها سود برساند:
کاهش هزینه‌ها
استفاده بهینه از مواد اولیه و بازیافت مواد می‌تواند هزینه‌های تولید را کاهش دهد. این روش به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد که در منابع صرفه‌جویی کنند و از ضایعات کمتری تولید کنند. این امر به کاهش نیاز به خرید مواد خام جدید و هزینه‌های مرتبط با آن کمک می‌کند.
ایجاد مزیت رقابتی
شرکت‌هایی که به اقتصاد چرخشی روی می‌آورند، می‌توانند خود را به عنوان برندهایی پایدار و مسئولیت‌پذیر معرفی کنند. این امر می‌تواند مشتریانی که به مسائل زیست‌محیطی اهمیت می‌دهند را جذب کرده و اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب کند. علاوه بر این، بسیاری از مصرف‌کنندگان تمایل دارند از برندهایی خرید کنند که به حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی توجه دارند.
کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی
اقتصاد چرخشی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا اثرات منفی زیست‌محیطی ناشی از تولید و مصرف را کاهش دهند. این امر موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مصرف انرژی می‌شود که خود می‌تواند به کاهش ریسک‌های قانونی و محیط‌زیستی کمک کند.
برخورداری از سیاست‌های حمایتی دولتی
بسیاری از کشورها در حال وضع قوانین و مقرراتی هستند که شرکت‌ها را به استفاده از روش‌های پایدارتر و کاهش ضایعات تشویق می‌کند. کسب‌وکارهایی که به این اصول پایبند هستند، می‌توانند از مشوق‌های مالی و حمایتی دولت‌ها بهره‌مند شوند.
فرصت‌های نوآوری و توسعه
با توجه به چالش‌های موجود در مدیریت منابع و تولید پایدار، اقتصاد چرخشی فرصتی برای نوآوری در فرآیندهای تولید، طراحی محصولات و بازیافت فراهم می‌آورد. کسب‌وکارهایی که بتوانند راه‌حل‌های نوآورانه و مؤثر در زمینه استفاده مجدد از منابع ارائه دهند، می‌توانند در بازارهای جدید به رقابت بپردازند.
حفاظت از منابع طبیعی و کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی
با تمرکز بر بازیافت و استفاده مجدد از مواد، کسب‌وکارها می‌توانند وابستگی خود به تأمین‌کنندگان خارجی را کاهش داده و در برابر نوسانات قیمت مواد اولیه مقاومت بیشتری نشان دهند.
در ادامه، به بررسی تفاوت‌های بین اقتصاد خطی و اقتصاد چرخشی خواهیم پرداخت.
تفاوت اقتصاد خطی با اقتصاد چرخشی
تفاوت‌های کلیدی بین اقتصاد چرخشی و اقتصاد خطی عبارتند از:
۱. مدل تولید و مصرف
- اقتصاد خطی: مدل خطی بر اساس فرآیندهای استخراج منابع، تولید، مصرف و دور انداختن مواد است. در این مدل، پس از استفاده از محصول، آن را به دور می‌ریزیم و هیچ استفاده مجدد یا بازیافتی برای آن وجود ندارد.
- اقتصاد چرخشی: مدل چرخشی به حفظ مواد و منابع در چرخه تولید طولانی‌تر تأکید دارد. در این مدل، مواد و محصولات پس از استفاده دوباره مورد بازیافت، تعمیر یا استفاده مجدد قرار می‌گیرند تا حد امکان از ایجاد زباله جلوگیری شود.
۲.میزان مصرف منابع
- اقتصاد خطی: وابستگی زیادی به استخراج منابع طبیعی از کره زمین دارد و باعث مصرف سریع منابع می‌شود.
- اقتصاد چرخشی: تمرکز بر کاهش مصرف منابع اولیه است. در این مدل تلاش می‌شود تا از منابع موجود به بهترین نحو ممکن استفاده شود و حتی از ضایعات نیز به عنوان منابع جدید بهره برداری شود.
۳. مدیریت پسماند
- اقتصاد خطی: پسماندها و زباله‌ها به طبیعت بازمی‌گردند بدون هیچ‌گونه استفاده مجدد.
- اقتصاد چرخشی: هدف اصلی در این مدل کاهش پسماند و تبدیل آن به منابع جدید است. پسماندها به طور سیستماتیک بازیافت یا تعمیر می‌شوند.
۴. پایداری محیط زیستی
- اقتصاد خطی: این مدل به دلیل افزایش مصرف و تولید انبوه کالاها، اثرات منفی زیادی بر محیط زیست دارد و موجب آلودگی و تغییرات اقلیمی می‌شود.
- اقتصاد چرخشی: با کاهش مصرف منابع، افزایش عمر محصولات و استفاده مجدد از مواد، این مدل اثرات منفی زیست‌محیطی را کاهش داده و به پایداری کمک می‌کند.
۵. نحوه بهره‌برداری از منابع
- اقتصاد خطی: بهره‌برداری گسترده از منابع طبیعی صورت می‌گیرد تا کالاهای انبوه تولید شوند و سپس به دور انداخته شوند.
- اقتصاد چرخشی: تلاش می‌شود که منابع در چرخه اقتصادی طولانی‌تری حفظ شوند و مصرف مواد خام به حداقل برسد.
۶. تمرکز بر نوآوری و طراحی
- اقتصاد خطی: نوآوری‌ها معمولاً بر تولید انبوه و کاهش هزینه‌های تولید متمرکز است و طراحی‌های پایدار در آن نادیده گرفته می‌شود.
- اقتصاد چرخشی: نوآوری‌های طراحی در اقتصاد چرخشی به تولید محصولات پایدارتر، قابل تعمیر و بازیافت و با عمر طولانی‌تر متمرکز است.
۷.تأثیر بر رشد اقتصادی و اشتغال
- اقتصاد خطی: این مدل رشد اقتصادی را عمدتاً از طریق مصرف بالا و تولید انبوه کالاها ایجاد می‌کند و احتمالاً به افزایش پسماند و کاهش اشتغال پایدار منجر می‌شود.
- اقتصاد چرخشی: این مدل به رشد اقتصادی از طریق نوآوری‌های پایدار و ایجاد مشاغل جدید در بخش‌های بازیافت، تعمیر و طراحی پایدار کمک می‌کند.
در نهایت، اقتصاد چرخشی مدل به مراتب پایدارتر و سازگارتر با محیط زیست است و به دنبال کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی است، در حالی که اقتصاد خطی بیشتر بر مصرف بی‌رویه و تولید انبوه تکیه دارد. در بخش بعد، به بررسی برخی از مزایای کلیدی این مدل می‌پردازیم که می‌تواند به کسب‌وکارها، مصرف‌کنندگان و جامعه به طور کلی کمک نماید.
مزایای اقتصاد دورانی
مزایای اقتصاد دورانی یا چرخشی به صورت موردی عبارتند از:
- کاهش هزینه‌ها: استفاده مجدد از منابع و پیشگیری از تشکیل زباله می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و مدیریت پسماندها کمک کند.
- کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: بهبود فرآیندهای تولید و استفاده از مواد اولیه کمتر، باعث کاهش انتشار گازهای مضر مانند CO2 می‌شود.
- امنیت تأمین مواد خام: با استفاده بهینه از منابع و بازیافت مواد، وابستگی به تأمین مواد اولیه از منابع طبیعی کاهش می‌یابد.
- افزایش رقابت‌پذیری: شرکت‌هایی که به اقتصاد چرخشی پایبند هستند، می‌توانند محصولات پایدارتر و به‌صرفه‌تری تولید کنند که به‌عنوان مزیت رقابتی در بازار شناخته می‌شود.
- تحریک نوآوری: توجه به استفاده مجدد و طراحی پایدار، موجب نوآوری در فرآیندها و محصولات جدید می‌شود.
- تقویت رشد اقتصادی: ایجاد مشاغل جدید در حوزه‌های بازیافت، تعمیر، نوسازی و طراحی محصولات پایدار می‌تواند به تقویت اقتصاد محلی کمک کند.
- افزایش کیفیت زندگی مصرف‌کنندگان: محصولات بادوام‌تر و به‌صرفه‌تر که کمتر به محیط زیست آسیب می‌زنند، کیفیت زندگی مصرف‌کنندگان را بهبود می‌بخشد.
- صرفه‌جویی در هزینه مصرف‌کنندگان: محصولات با طول عمر بالا و قابل استفاده مجدد می‌توانند در درازمدت هزینه‌های مصرف‌کنندگان را کاهش دهند.
- گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱: اخذ این گواهینامه کمک می‌کند تا کسب‌وکارها استانداردهای محیط زیستی را رعایت کرده و اثرات منفی زیست‌محیطی را کاهش دهند.
برای حرکت به سوی یک اقتصاد چرخشی جهانی، لازم است تغییرات بنیادی در نحوه طراحی، تولید و مصرف کالاها در مقیاس جهانی ایجاد شود. در این ادامه، برخی از تغییرات ضروری که می‌توانند زمینه‌ساز این تحول باشند را مرور خواهیم کرد.
تغییرات برای ایجاد اقتصاد چرخشی در سطح جهانی
برای تبدیل اقتصاد جهانی به یک سیستم چرخشی، تغییرات زیر ضروری است:
- طراحی بهینه محصولات: طراحی محصولاتی که قابل تعمیر، استفاده مجدد یا بازیافت باشند. به‌عنوان مثال، Fairphone تلفن‌های هوشمندی با طراحی ماژولار تولید می‌کند که قطعات آن به راحتی قابل تعویض و تعمیر هستند.
- مدل‌های کسب‌وکار: استفاده از مدل‌های اقتصادی مانند اقتصاد اشتراکی و اقتصاد اجاره‌ای که در آن مالکیت کالاها به جای خرید و فروش مستقیم به اشتراک گذاشته می‌شود.
- داده‌های بهتر و معیارهای مشترک: ایجاد معیارهای استاندارد برای ردیابی پیشرفت‌های مربوط به بازیافت و حفاظت از منابع، مانند ابتکار “مصرف‌کنندگان فراتر از زباله” که توسط مجمع جهانی اقتصاد برای تسریع در تغییر مدل‌های بازیافت طراحی شده است.
- خط‌مشی‌ها و سیاست‌های حمایتی: کشورها و جوامع باید از سیاست‌هایی حمایت کنند که به اقتصاد چرخشی کمک کنند، مانند قانون فرانسه برای حذف بسته‌بندی‌های پلاستیکی یکبار مصرف یا قوانینی که برای استفاده مجدد و بازیافت در اتحادیه اروپا وضع شده‌اند.
بازیافت در اقتصاد چرخشی
بازیافت بخش مهمی از اقتصاد چرخشی است اما در این سیستم ایده‌آل این است که محصولات فقط بازیافت نمی‌شوند، بلکه دوباره طراحی و تعمیر می‌شوند تا در چندین چرخه عمر باقی بمانند. هدف اصلی، کاهش مصرف منابع و تولید زباله است.
با توجه به روندهای کنونی، وضعیت اقتصاد چرخشی در جهان هنوز در مرحله‌ی تحول است. در بخش بعدی به آخرین آمار و وضعیت اقتصادی چرخشی در سطح جهانی خواهیم پرداخت.
وضعیت اقتصاد دورانی
مطابق گزارش Circularity Gap در ۲۰۲۳، نرخ بازیافت مواد به ۷.۲٪ کاهش یافته که نشان‌دهنده افزایش استخراج منابع اولیه و کاهش کارایی در بازگشت مواد به چرخه اقتصادی است. این مسئله نشان می‌دهد که برای کاهش استخراج جهانی مواد و جلوگیری از تخریب محیط‌زیست باید به شدت به سمت اقتصاد چرخشی حرکت کنیم.
نوآوری در اقتصاد چرخشی
نوآوری‌های جدید در زمینه فناوری‌های چرخشی نقش اساسی دارند. برخی از نمونه‌های موفق شامل Aquacycl (تولید برق از فاضلاب)، Done Properly (توسعه مواد غذایی پایدار) و Green Mining (بازیافت بسته‌بندی‌های مصرفی) هستند. برای تبدیل اقتصاد چرخشی به یک مدل تجاری موفق، کسب‌وکارها باید استراتژی‌های خاصی را دنبال کنند. در ادامه، به بررسی استراتژی‌های کلیدی برای موفقیت در این مدل می‌پردازیم.
استراتژی‌های تجاری در راستای اقتصاد چرخشی
برای موفقیت در اقتصاد چرخشی، چهار اصل کلیدی وجود دارد:
- کمتر استفاده کنید (کاهش مصرف منابع)
- طولانی‌تر استفاده کنید (افزایش عمر محصولات)
- تعمیر و استفاده مجدد کنید (تعمیر و بازسازی محصولات)
- بازیافت کنید (استفاده مجدد از مواد و ضایعات)
در قسمت بعد، به تاریخچه و تکامل اقتصاد چرخشی خواهیم پرداخت تا زمینه‌های فکری آن را بهتر درک کنید.
تاریخچه اقتصاد چرخشی
اقتصاد چرخشی برای نخستین بار در سال ۱۹۶۶ توسط Kenneth Boulding معرفی شد و در سال ۱۹۸۹ توسط اقتصاددانان بریتانیایی David Pearce و Kerry Turner توسعه یافت. این دو به مشکلات اقتصاد سنتی که منابع را به‌صورت خطی مصرف می‌کند و پس از آن به طبیعت بازمی‌گرداند، اشاره کردند.
کلام آخر
اقتصاد چرخشی مدلی است که بر استفاده مجدد از منابع، کاهش ضایعات و حفظ محیط‌زیست تمرکز دارد. این مدل با طراحی پایدار، نوآوری و همکاری بین بخش‌ها می‌تواند به کاهش مصرف منابع و ارتقای کیفیت زندگی کمک کند. در صورت تمایل نظرات و پیشنهادات خود را درباره اقتصاد چرخشی با ما و دیگر دوستان در انتهای مطلب به اشتراک بگذارید.
انتهای مطلب/ ن.پ
