بررسی علل بیکاری در ایران + تاثیر آن در خانواده و راه حل
با شناسایی دقیق عوامل بیکاری، میتوانیم به راهکارهای مؤثری دست یابیم که نهتنها زمینهساز اشتغال پایدار باشد بلکه باعث تقویت اعتماد به نفس و انگیزه جوانان گردد.

به گزارش تجارت امروز؛ بیکاری در ایران به عنوان یک معضل جدی اقتصادی ناشی از عوامل مختلفی، نه تنها بر شرایط اقتصادی تأثیر میگذارد بلکه به روابط خانوادگی و اجتماعی نیز آسیب میزند. در این مقاله به شناخت علل بیکاری در ایران، تاثیر آن در خانواده و راه حل های آن می پردازیم.
عوامل متعددی در این بحران بیکاری دخیل هستند؛ از فقدان آموزشهای متناسب با نیاز بازار کار گرفته تا نوسانات اقتصادی و عدم توجه به طرحهای کارآفرینی. همه این عوامل موجب شدهاند تا جوانان نتوانند به راحتی وارد بازار کار شوند. در این بخش، به بررسی علل اصلی بیکاری در ایران خواهیم پرداخت تا با درک بهتر این مسئله، به دنبال راهکارهایی مؤثر برای بهبود وضعیت اشتغال باشیم.
فقدان آموزش متناسب با نیاز بازار
فقدان آموزش متناسب با نیاز بازار به این معناست که برنامههای آموزشی در دانشگاهها و مراکز فنی و حرفهای با مهارتهای واقعی مورد نیاز صنعت همخوانی ندارند. این عدم تطابق باعث میشود که جوانان تحصیلکرده نتوانند به راحتی به شغلهای مناسب دست یابند و در جستجوی کار با مشکلات جدی مواجه شوند. در نهایت، این وضعیت به افزایش بیکاری و عدم رضایت شغلی در جامعه منجر میشود.
عدم تناسب بین رشد جمعیت و فرصتهای شغلی
عدم تناسب بین رشد جمعیت و فرصتهای شغلی به این معناست که تعداد افراد جویای کار به سرعت در حال افزایش است در حالی که تعداد مشاغل جدیدی که ایجاد میشود به اندازه کافی نیست.
این عدم تعادل باعث میشود که هر ساله هزاران جوان وارد بازار کار شوند اما فرصتهای شغلی کافی برای جذب آنها وجود نداشته باشد. در نتیجه، این وضعیت به انباشت بیکاران جدید منجر میشود و فشار بیشتری بر روی سیستم اقتصادی و اجتماعی کشور وارد میآورد.
سیاستهای غلط در مدیریت منابع انسانی
سیاستهای غلط در مدیریت منابع انسانی به اتخاذ تصمیمات ناکارآمد در زمینه استخدام، آموزش و نگهداشت نیروی کار اشاره دارد که موجب بیثباتی در بازار کار میشود. این سیاستها میتوانند شامل مقررات سختگیرانه، عدم شفافیت در فرآیندهای استخدام و نادیده گرفتن نیازهای کارفرمایان و کارگران باشند.
نتیجه این اقدامات، کاهش انگیزه نیروی کار، افزایش بیکاری و عدم رضایت شغلی است که در نهایت به رکود اقتصادی و ناپایداری اجتماعی منجر میشود.
نوسانات اقتصادی
نوسانات اقتصادی به تغییرات ناگهانی و غیرقابل پیشبینی در وضعیت اقتصادی کشور اشاره دارد که میتواند ناشی از عواملی مانند تحریمها، تغییرات قیمت نفت یا بحرانهای مالی باشد. این نوسانات معمولاً به کاهش سرمایهگذاریها و ایجاد عدم قطعیت در بازار کار منجر میشوند.
علل بیکاری در ایران؛ اقتصاد غیررسمی
وجود اقتصاد غیررسمی به فعالیتهایی اشاره دارد که خارج از نظارت و ثبت رسمی دولت انجام میشوند. مانند مشاغل کوتاهمدت، کارهای فصلی و کارهای خانگی. این بخش از اقتصاد نه تنها به کاهش درآمدهای مالیاتی دولت منجر میشود، بلکه بسیاری از کارگران شاغل در این حوزه از حمایتهای اجتماعی، بیمه و مزایای شغلی محروم میمانند.
نتیجه این وضعیت، افزایش آسیبپذیری اقتصادی و اجتماعی کارگران است زیرا در مواجهه با مشکلاتی مانند بیکاری یا بیماری، هیچگونه پشتیبانی قانونی و مالی ندارند.
اشتغال ناقص
اشتغال ناقص به وضعیتی اشاره دارد که در آن کارگران به دلیل شرایط اقتصادی، کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار میکنند و در عین حال خواهان کار بیشتر هستند. این موضوع نشاندهنده عدم کارآیی بازار کار است زیرا به جای اینکه افراد بتوانند به شغلهای کامل و با ساعات کار مناسب دست یابند، در مشاغلی با ساعات کار محدود قرار میگیرند.
این وضعیت میتواند به کاهش درآمد و نارضایتی شغلی منجر شود و همچنین تأثیر منفی بر روی کیفیت زندگی افراد داشته باشد، در حالی که نیاز به نیروی کار در بسیاری از بخشها هنوز وجود دارد.
رشد پایین اقتصادی
رشد پایین اقتصادی به نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) اشاره دارد که در ایران به طور مکرر کمتر از ۸ درصد بوده است. این رشد ناکافی مانع از ایجاد فرصتهای شغلی جدید میشود، زیرا سرمایهگذاریها و توسعه صنایع به اندازه کافی تحریک نمیشوند.
در نتیجه، با ورود روزافزون جوانان به بازار کار، کمبود مشاغل جدید به یک مشکل جدی تبدیل میشود. این وضعیت نه تنها به بیکاری بیشتر میانجامد، بلکه موجب نارضایتی اجتماعی و اقتصادی در جامعه نیز میشود.
عدم توجه به کارآفرینی
عدم توجه به کارآفرینی به معنای نادیده گرفتن ابتکارات و طرحهای کوچک و متوسط است که میتوانند به ایجاد اشتغال کمک کنند. وقتی سرمایهها عمدتاً به سمت صنایع سرمایهبر مانند نفت، گاز و پتروشیمی سوق داده میشوند، فرصتهای شغلی کمتری برای کارآفرینان و مشاغل کوچک ایجاد میشود.
این بیتوجهی موجب کاهش تنوع اقتصادی و ناتوانی جوانان در دسترسی به فرصتهای شغلی مناسب میشود و در نهایت، نرخ بیکاری را افزایش میدهد و پایداری اقتصادی را به خطر میاندازد.
علل بیکاری در ایران؛ اشباع دستگاههای دولتی
اشباع دستگاههای دولتی به وضعیتی اشاره دارد که ظرفیت جذب نیرو در این نهادها به حداکثر رسیده است و دیگر امکان استخدام افراد جدید وجود ندارد. این موضوع منجر به افزایش بیکاری در جامعه میشود زیرا بسیاری از جوانان به امید پیدا کردن شغل در بخش دولتی به دنبال استخدام هستند.
با کمبود فرصتهای شغلی در این بخش، جویندگان کار با ناکامی روبهرو میشوند و این وضعیت فشار بیشتری بر بازار کار وارد میکند در حالی که نیاز به نیروی کار در بخشهای خصوصی و کارآفرینی نیز افزایش یافته است.
تاثیر بیکاری در خانواده
بیکاری تأثیرات عمیق و منفی بر زندگی خانوادگی دارد که میتواند به تنشها و بحرانهای روانی منجر شود. از یک سو، فقدان شغل موجب کاهش درآمد و مشکلات مالی میشود که خود به اختلاف نظر و تنشهای خانوادگی دامن میزند. جایگاه مرد خانواده پس از از دست دادن شغل تنزل پیدا کرده و توازن قدرت در خانواده به هم میریزد که این امر میتواند احساس بیارزشی و حقارت را در فرد بیکار ایجاد کند.
از سوی دیگر، کار نه تنها به فرد احساس مفید بودن و نشاط میدهد بلکه باعث افزایش منزلت اجتماعی و رضایت از زندگی میشود. در نبود شغل، افراد معمولاً دچار اختلالات روانی مانند افسردگی میشوند که خود میتواند بر کیفیت روابط زناشویی و تعاملات خانوادگی تأثیر بگذارد.
به طور کلی، بیکاری نه تنها زندگی فرد بیکار را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه جو خانوادگی و روحیه کلی اعضای خانواده را نیز تحت الشعاع قرار میدهد و زمینهساز رفتارهای پرخاشگرانه و گرایش به مشاغل غیرقانونی میشود.
راه حل و راهکار بیکاری در ایران
اجرای همزمان این راهکارها میتواند به کاهش بیکاری و بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند. این راهکارها نیازمند همکاری دولت، بخش خصوصی و جامعه است تا به ایجاد یک محیط کاری سالم و پایدار منجر شود.
۱. آموزشهای مهارتی
آموزشهای مهارتی بر اساس نیازهای واقعی بازار کار طراحی و اجرا میشوند. این آموزشها میتوانند شامل دورههای فنی و حرفهای، کارآموزی در صنایع مختلف و آموزش مهارتهای نرم مانند ارتباطات و کار تیمی باشند. هدف این آموزشها افزایش توانایی افراد در کسب و کار و دستیابی به شغل پایدار است.
۲. حمایتهای مشاورهای
ایجاد مراکز مشاوره شغلی و مددکاری میتواند به افراد بیکار کمک کند تا با شناخت بهتر از بازار کار، تواناییها و علایق خود، انتخابهای شغلی بهتری داشته باشند. این مشاورهها میتوانند شامل راهنمایی در نوشتن رزومه، مصاحبه شغلی و انتخاب مسیرهای شغلی مناسب باشد.
۳. افزایش ساخت مسکن
توسعه پروژههای مسکونی بهویژه در مناطق کمبرخوردار میتواند مشاغل متنوعی را در بخشهای ساخت و ساز، خدمات مرتبط با مسکن و صنایع تأسیساتی ایجاد کند. این پروژهها نه تنها نیاز جوانان به مسکن را برطرف میکند، بلکه به اشتغالزایی نیز کمک میکند.
۴. توسعه گردشگری
ایران با داشتن جاذبههای تاریخی و طبیعی غنی، پتانسیل بالایی برای توسعه گردشگری دارد. سرمایهگذاری در این حوزه میتواند شامل بهبود زیرساختها، ایجاد مشاغل جدید در هتلداری، راهنمایی گردشگری و فعالیتهای فرهنگی باشد.
۵. حمایت از کارآفرینی
توسعه محیط کسب و کار و حمایت از کارآفرینان و استارتآپها میتواند به ایجاد مشاغل جدید و تقویت نوآوری در اقتصاد کمک کند. این حمایتها میتواند شامل تسهیلات مالی، مشاوره و فراهم کردن فضاهای کاری مشترک باشد.
۶. آموزش عمومی
آگاهیدهی به خانوادهها و جامعه درباره فرهنگ صحیح کار و روابط بین کارگر و کارفرما میتواند به بهبود کیفیت کار و افزایش انگیزه جوانان برای ورود به بازار کار کمک کند. این آموزشها میتوانند شامل کارگاههای آموزشی و برنامههای رسانهای باشند.
۷. توسعه فناوری اطلاعات
گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات (IT) میتواند به کارآفرینی و اشتغالزایی در زمینههای مختلف منجر شود. با توجه به نیاز بازار به متخصصان IT، ایجاد دورههای آموزشی و تسهیل دسترسی به فناوری میتواند مؤثر باشد.
۸. جلوگیری از قاچاق کالا
حمایت از تولید داخلی و اجرای برنامههای مؤثر برای جلوگیری از قاچاق کالا به حفظ مشاغل موجود و افزایش اشتغال جدید کمک میکند. ایجاد آگاهی در میان مصرفکنندگان برای حمایت از محصولات داخلی نیز اهمیت دارد.
۹. تنظیم پذیرش دانشجو
تطبیق پذیرش دانشجویان با نیازهای اقتصادی و اجتماعی جامعه، بهویژه در رشتههای فنی و حرفهای، میتواند به کاهش بیکاری فارغالتحصیلان کمک کند. همچنین باید توجه ویژهای به کاهش تعداد پذیرش در رشتههایی که بازار کار نیاز ندارد، صورت گیرد.
۱۰. توسعه مشاغل خانگی
تشویق به ایجاد مشاغل خانگی و کارآفرینی دیجیتالی میتواند به افراد کمک کند تا با سرمایهگذاری کم، به درآمد برسند. این مشاغل میتوانند شامل صنایع دستی، خدمات آنلاین، آموزش مجازی و مشاورههای تخصصی باشند.
تعریف بیکاری و انواع آن
بیکاری به وضعیتی اطلاق میشود که در آن افراد در سن کار (۱۵ تا ۶۵ سال) جویای کار هستند اما موفق به پیدا کردن شغل یا منبع درآمدی نمیشوند. افرادی که به دلایل مختلف از جمله سن یا ناتوانی توانایی کار کردن ندارند، در این دسته قرار نمیگیرند.
- بیکاری ساختاری:
ناشی از تغییرات بنیادی در ساختار اقتصادی و انتخاب نادرست مهارتهاست. با رشد و توسعه برخی از صنایع، نیاز به مهارتهای جدید افزایش مییابد و افراد با مهارتهای قدیمی ممکن است بیکار شوند.
- بیکاری اصطکاکی:
به وضعیتی اشاره دارد که افراد بهدنبال شغل هستند، اما هنوز شغل مناسب خود را پیدا نکردهاند. این نوع بیکاری معمولاً در زمان انتقال از یک شغل به شغل دیگر اتفاق میافتد.
- بیکاری سیکلی (ادواری):
به بیکاری که در دوران رکود اقتصادی ایجاد میشود، اشاره دارد. در این زمان، تولید کاهش مییابد و به تبع آن اشتغال نیز کم میشود.
- بیکاری فصلی:
ناشی از نوسانات فصلی در مشاغل است. برخی شغلها به دلیل طبیعت فصلی آنها (مانند کشاورزی یا گردشگری) در فصول خاصی از سال بیکار میشوند.
- بیکاری طبیعی:
بهدلیل عدم تعادل بین عرضه و تقاضا برای مهارتها و مشاغل اتفاق میافتد. این نوع بیکاری معمولاً در حالتی است که برخی افراد به دنبال شغلهای خاص هستند که در دسترس نیستند.
- بیکاری منطقهای:
به دلیل وضعیت اقتصادی نامناسب در مناطق خاص اتفاق میافتد. در این حالت، بازار کار در مناطق ضعیف قادر به تأمین مشاغل مناسب نیست.
- بیکاری آشکار و پنهان:
بیکاری آشکار به افرادی اطلاق میشود که بهطور واضح شغلی ندارند، مانند بیکاران سیکلی، ساختاری، و فصلی. بیکاری پنهان به افرادی اشاره دارد که شغل دارند، اما در تولید نقشی ندارند. مثلاً در یک شرکت با ۱۰۰ کارمند، اگر تنها ۸۰ نفر توانایی تولید داشته باشند، ۲۰ نفر از آنها بیکار پنهان به حساب میآیند.
- بیکاری ناشی از فقر:
به افرادی که به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی کافی برای سرمایهگذاری یا کسب مهارت، بیکار میمانند، اشاره دارد.
کلام آخر:
انتهای مطلب/ ن.پ