معرفی مجموعه پاسارگاد فارس + کاخ ها و اماکن تاریخی

در نزدیکی آرامگاه کوروش بنایی است مشتمل بر حیاتی به وسعت ۴۰/۱۶*۵/۱۸ متر که بصورت نامنظم از سنگ های سفید ربوده شده از کاخ های کوروش ساخته شده و نیز ایوانی به پهنای ۳۰/۳ متر با جرز های سنگی نا منظم و چهار گوش با اتاق های کوچک و بزرگ در پشت آن درب بنا به سمت مشرق بوده

سنگ های بنا را با ملات گچ به هم وصل کرده و در بعضی جاها حتی ملات هم بکار نبردند. در زمان سامی قسمتی از این محل تعمیر شده و بدفتر فنی سامی اختصاص داده شده بود ولی امروزه متروک می باشد.

اطراف مسجد مادر سلیمان قبرستان بوده حتی تا زمان معاصر (محمد رضا شاه پهلوی) هم در اطراف آ‌رامگاه مرده دفن می کردند که بعضاً سنگ قبرهای با ارزش (از همان سنگ های کاخ ها) استفاده کرده اند، کتیبه هایی زیبا در بین آنها دیده می شوند این سنگ قبر ها در حال حاضر در موزه هفت تنان ( موزه سنگ شیراز ) نگهداری می شوند.

کاخ اختصاصی

یکی از معروف‌ترین کاخ‌های موجود در مجموعه تاریخی پاسارگاد فارس، کاخ اختصاصی می‌باشد، مساحت این بنا ۳۱۹۲ متر مربع است. در ساخت این کاخ از سنگ آهک سیاه، سنگ ماسه و سنگ سفید استفاده کرده اند، رنگ سفید و سیاه موجود در نمای این کاخ زیبایی آن را دوچندان کرده است، همچنین تزئینات بسیار زیبای موجود بر روی ستون های این کاخ نظر هر بیننده ای را به خود جذب می‌کند. طراحی این کاخ نشان دهنده معماری دوران هخامنشی می‌باشد.

معماری و اشیاء کشف شده در کاخ اختصاصی سبب شده است که باستان شناسان این کاخ را محل اقامت کوروش بزرگ بدانند. کاخ اختصاصی در مجموع دارای یک تالار اصلی و دو ایوان در شرق و غرب کاخ می‌باشد، همچنین در گذشته دو اتاق در یکی از ایوان های کاخ وجود داشت که امروزه تخریب گشته، تصویر شاه هخامنشی با لباس پادشاهی بر روی درب های این کاخ نقش بسته است.

در بخش جنوبی کاخ کتیبه ای در بالای جرز سنگی مشاهده می‌شود که در آن کوروش کبیر خود را معروفی نموده است. در بخش شرقی کاخ، سکویی بر روی ایوان مشاهده می‌شود، لازم است بدانید که طبق شواهد موجود کوروش کبیر از روی این سکو، باغ های اطراف کاخ را مشاهده می‌کرده است.

کاخ بارعام یا کاخ پذیرایی کوروش

این کاخ در بخش شمالی مجموعه پاسارگاد فارس قرار گرفته است. کاخی با یک تالار بزرگ و هشت ستون، چهار ایوان، دو اتاق و چند بخش دیگر که هریک شکوه و عظمت خاص خود را دارد.

متاسفانه در حال حاضر از هشت ستون این کاخ تنها یک ستون آن سالم باقی مانده که ارتفاعی در حدود ۱۰ متر دارد. پس از آسیب‌های فراوان به این مجموعه در زمان اتابکان، سایر ستون‌های کاخ بارعام برای ساخت مسجدی اطراف آرامگاه کوروش به آنجا منتقل شده است.

تالار اصلی کاخ بارعام با چهار ورودی به چهار ایوان آن راه پیدا می‌کرده است. درگاه‌ها و ستون‌های تالار هم در زمان خود از سنگ سیاه ساخته شده بود و طرح‌هایی از پای انسان و عقاب روی آن حک بوده است. به نظر می‌آید طرح‌های نقش بسته در این کاخ از معنای و طرح‌های ملل دیگر الهام گرفته است.

اکنون، بازدیدکنندگان می‌توانند با تهیه بلیط از بخش‌های مختلف این منطقه دیدن کنند و با آن‌ها عکس بگیرند.

راهنماهای زیادی در شهر پاسارگاد فارس وجود دارند و اطلاعات کاملی را درباره آن دراختیار شما قرار خواهند داد. بیشتر بخش‌های نام برده شده از این شهر به خرابه تبدیل شده‌اند و فقط ویرانه‌هایی از آن‌ها به یادگار مانده است. با این حال هنوزهم نمی‌توان از شکوه و عظفمت شهر پاسارگاد چشم‌پوشی کرد.

کاخ دروازه

کاخ دروازه در کل ۷۲۶ متر است و تالاری در حدود ۶۸۶ متر دارد که سقف این تالار را هشت ستون به ارتفاع تقریبا ۱۶ متر تشکیل داده‌اند. زیر ستون‌ها مکعب‌هایی دو پله‌ای با ابعاد ۲*۲ متر از سنگ سیاه ساخته شده‌اند که تاکنون داخل پوششی از کاهگل تحت حفاظت هستند.

وجود این زیر ستون‌های بزرگ نشان می‌دهد که ستون‌های کاخ بسیار عظیم بوده‌اند ولی با کمال تاسف امروزه هیچ اثری از آن‌ها به جای نمانده است. این تالار دو در اصلی در سمت شمال غربی و جنوب شرقی و دو در فرعی در سمت شمال شرقی و جنوب غربی داشت. در نزدیکی درهای به سمت شمال شرقی و جنوب غربی، دو اتاق برای نگهبانان ساخته شده بود.

کاخ دروازه، دروازه ورودی به پاسارگاد شیراز بوده، مانند کاخ دروازه ملت‌های تخت جمشید که ورودی تخت جمشید بوده‌است.

برج سنگی پاسارگاد فارس

برج سنگی پاسارگاد فارس به اوایل دوره هخامنشی مربوط است. باستان شناسان اعتقاد دارند که این بنا یکی از آتشکده‌های کوروش بزرگ در آن زمان بوده، ولی در دوره‌ی اسلامی آن را با نام زندان سلیمان می‌شناختند.

سبک معماری برج سنگی پاسارگاد بسیار شبیه به معماری مقبره کوروش کبیر است و این یکی از ویژگی‌های این بنا به حساب می‌آید. ارتفاع برج سنگی در حدود ۱۴ متر و قاعده‌ی آن در حدود ۷/۲۳متر و ۷/۲۷ متر است که بر روی سکویی به شکل سه پله‌ای قرار گرفته‌است.

قسمت ورودی برج سنگی به سمت شمال غربی ساخته شده و در حدود ۷/۵۰ متر از سطح زمین ارتفاع دارد که به وسیله‌ی یک پلکان ۲۹ پله‌ای به اتاق بالای برج سنگی دسترسی دارد.

شکل اصلی این برج به صورت بلوک‌های سنگی است که به شکل مربع (چهارگوش) روی هم قرار گرفته‌اند، در بعضی از ردیف‌ها بلوک‌ها طوری روی هم قرار گرفته‌اند که به سختی می‌توان دوبلوک را از یکدیگر تشخیص داد.

سنگ‌های به کار رفته در ساخت نمای برج سنگی، سنگ‌های سفید مرمر هستند که این سنگ‌ها از معدن کوه سیوند جمع‌آوری شده‌اند. ۱۰ عدد گودی به شکل پنجره روی دیواره‌های برج سنگی درآورده‌اند که به آن‌ها پنجره‌های کور می‌گویند، این پنجره‌های کور به وسیله‌ی سنگ‌های سیاه قاب گرفته شده‌اند.

علاوه‌بر سنگ‌های مرمر از مقداری سنگ سیاه آهکی در ساخت پنجره‌های کور به کار رفته است. نمای ظاهری ساختمان برج سنگی از تورفتگی‌های مستطیل شکل تشکیل شده است که به احتمال زیاد دلیل آن ایجاد زیبایی بنا و یا در ارتباط با کاربرد برج سنگی بوده‌است.

مسجد پاسارگاد فارس

مسجد پاسارگاد شیراز در سال ۶۰۲ هجری شمسی در شهر شیراز ساخته شد. مسجد پاسارگاد متشکل از ستون‌هایی پراکنده و خارج از قاعده و قانون است که در فواصل ۱۰- ۱۱ – ۱۲ متری از هم قرار دارند.

این مسجد از لحاظ معماری خیلی خاص نبوده و مورد توجه قرار نمی‌گرفته است ولی از لحاظ فلسفی بسیار با اهمیت بوده و مورد ستایش دیگران قرار می‌گرفته است. مسجد پاسارگاد یکی از قدیمی‌ترین مسجدهای ایران به شمار می‌رود که در جشن‌های ۲۵۰۰ سال پیش وجود داشت.

سنگ‌های این مسجد را که به مسجد مادرسلیمان معروف است، در زمان پهلوی به کاخ بردند. هم‌چنین در اطراف این مسجد تعدادی از قبرهای مسلمانان دیده شده‌اند.

تنگه بلاغی

تنگه بلاغی که با نام تنگ بلاغی نیز شناخته می‌شود، دره‌ای است به طول ۱۸ کیلومتر که در جنوب مجموعه پاسارگاد فارس، استان فارس قرار دارد و از جاهای دیدنی مرودشت به شمار می‌آید. عرض این تنگه از ۵۰۰ متر تا ۱۰ کیلومتر تغییر می‌کند و عبور رودخانه دائمی سیوند یا بلاغی از میان آن محیطی سرسبز و سرزنده را پدید می‌آورد.

همین موضوع نیز موجب پی‌ریزی تمدن‌های زیادی در اطراف این دره شده است و تاکنون بیش از ۱۴۰ اثر باستانی را از دوره ماقبل تاریخ تا دوره اسلامی در این ناحیه شناسایی کرده‌اند.

تل تخت

تل دخت در واقع همان تختگاه سلطنتی بوده که به دستور کوروش کبیر، توسط بهترین معماران آن زمان ساخته شده است، جالب است بدانید که قبل از پایان ساخت این تختگاه، در سال ۵۳۰ پیش از میلاد کوروش هخامنشی از دنیا رفت و سال ها بعد داریوش هخامنشی با چندین تغییر در معماری این بنا، آن را تکمیل کرد.

در پی این تغییرات، پله های تل تخت به دژ تبدیل گشت، امروزه نقش های جالبی بر روی دیواره ای این بنا قابل مشاهده است که توسط سنگ تراشان آن زمان بر روی سنگ ها تراشیده شده اند. لازم به ذکر است که این بنا سال ها پس از حکومت هخامنشی، توسط یونانی ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. آثار ارزشمند موجود در تل تخت در زمان حمله اسکندر مقدونی به پاسارگاد غارت شده است.

محوطه مقدس پاسارگاد فارس

این محوطه با فاصله‌ای در حدود ۱۲۰۰ متری از ناحیه‌ی شمال غربی پاسارگاد فارس و در قسمت پشتی تپه ماهورهای سنگی قابل مشاهده‌است.

گردشگران و باستان شناسان این محوطه را با نام محوطه مقدس پاسارگاد می‌شناسند. این منطقه از دو سکو سنگی به رنگ سفید و یک تپه پله‌ای به شکل مستطیل تشکیل شده و یکی از مکان‌های آیینی به حساب می‌آید.‌

این محوطه از دو پایه و یک سکوی مطبق سنگی برخوردار است. پایه‌های سنگی این بنا، با ارتفاع حدود ۲ متر به فاصله‌ی ۹ متری از هم قرار دارند که روی سکوی سنگی بنا شده‌اند. این بنا یک پایه سنگی پلکانی دارد که در یک طرف هشت پله و در طرف دیگر فقط یک بلندی بدون پله قرار دارد که احتمالا پله‌ها، محل بالا رفتن شاه و سخنرانی او بوده است و طرف دیگر محل قرار دادن آتشدان بوده است.

داخل این محوطه سکوهایی مسطح به ارتفاع ۵ متر و ابعاد ۷۵ متر در ۵۰ متر وجود دارد که شکلی چهارگوش دارند. هنوز هم کارکرد دقیق این سکوها مشخص نیست ولی احتمالا این سکوها محل برگزاری مراسم مذهبی بوده است.

این دو سکوی سفید رنگ، در زمان کوروش بزرگ محلی برای آتشدان و برگزاری مراسم آیینی بوده است. تپه پله‌ای هم از فاصله‌ی ۱۲۰ متری غرب آتشدان‌ها، به صورت خشتی و سنگی قرار دارد.

جاذبه های گردشگری نزدیک به پاسارگاد فارس

در فاصله چند ده کیلومتری از مجموعه شگفت انگیز پاسارگاد ۳ جاذبه  گردشگری دیگر نیز وجود دارد که نام و فاصله آن ها تا این منطقه به شرح زیر است:

• نقش رستم : ۷۳ کیلومتر
• تخت جمشید : ۷۸ کیلومتر
• نقش رجب : ۷۱ کیلومتر

موزه پاسارگاد فارس

وزارت فرهنگ و هنر در سال ۱۳۴۹ ساخت موزه ای را در کنار مجموعه پاسارگاد آغاز نمود اما پس از گذشت چندین سال پروژه ساخت موزه نیمه کاره رها شد و تا سال ۱۳۸۴ متروکه باقی ماند، در سال ۱۳۸۴ اداره میراث فرهنگی اقدام به تکمیل این موزه کرد، لازم به ذکر است که ساخت این موزه تا به امروز پایان نیافته است. همین امر سبب شده است که این موزه به یکی از بخش های غیر قابل دسترس پاسارگاد تبدیل گردد.

 سنگ نگاره انسان بالدار

در این مجموعه پاسارگاد فارس سنگ نگاره های بسیاری وجود دارد اما در میان آن ها، سنگ نگاره انسان بالدار از محبوبیت بیشتری در بین گردشگران برخوردار است، همچنین لازم است بدانید که نقش موجود بر روی این سنگ نسبت به سایر سنگ نگاره ها سالم تر باقی مانده و جزئیات بیشتری دارد.

سنگ نگاره انسان بالدار، نشانده دهنده تصویر مردی با تاج و ریش است که چهار بال در اطرافش دارد، ارتفاع نقش انسان بالدار با احتساب تاج ۲۹۰ سانتی متر می‌باشد. در این سنگ نگاره تصویر نیم رخ مردی قابل مشاهده بوده که به مرکز تالار کاخ نگاه می کند، باستان شناسان بر این باورند که حجار این سنگ نگاره قصد داشته ورود این مرد به تالار را به تصویر کشد.

حالت دستان این مرد به نوعی ادای احترام تعبیر شده است، زیرا دست چپ او پنهان شده و دست راستش بر روی سینه اش قرار دارد. بر تن این مرد لباسی بلند و بدون استین با تزئیناتی شبیه به گل، پوشانده شده است. در این نقش ۴ بال اطراف مرد مشاهده شده که دو بال به سمت بالا و دو بال به سمت پایین می‌باشد، بال های این مرد با حجاری های زیبایی شبیه به پولک تزئین شده است.

مهم ترین و جالب ترین بخش مشاهده شده در این سنگ نگاره تاجی است که بر روی سر این مرد قرار دارد، این تاج به صورت کامل از پیشانی تا پشت سر مرد را پوشانده است، برجستگی های موجود در تاج نشان دهنده جنس فلزی تاج بوده و طبق نظر باستان شناسان جنس آن از طلا می‌باشد.

بر روی این تاج دو شاخ قوچ مشاهده می‌شود، بر روی شاخ ها ۳ دایره شبیه به خورشید قرار گرفته است و بر روی هر یک از دایره ها جسمی شبیه به کوزه وجود دارد، در دو طرف این کوزه ها چندین برگ وجود داشته و در کناره های تاج ۲ مار کبری قابل مشاهد است.

همین امر سبب شده است که این تاج بسیار عجیب و شگفت انگیز به نظر رسد. در ساخت سنگ نگاره انسان بالدار از فرهنگ مناطق مختلفی الهام گرفته شده است، به عنوان مثال تاج عجیب موجود در آن مربوط به فرهنگ مصر باستان بوده و بال های مرد موجود در سنگ نگاره را از آثار هنری آشوری ها الهام گرفته اند، همچنین برای لباس مرد از لباس ها سنتی ایلامی استفاده شده اس

زمان بازدید از پاسارگاد فارس

افراد می‌توانند از ساعت ۸ صبح تا ساعت ۱۹ و ۳۰ دقیقه از این مجموعه بازدید کنند، لازم به ذکر است که زمان بازدید از پاسارگاد در ۶ ماه دوم سال کمی تغییر کرده و از ساعت ۸ صبح تا ساعت ۱۷ و ۳۰ دقیقه بعد از ظهر می‌باشد.

انتهای مطلب/آ.ع