معرفی فرهنگ بلوچ/ آیین و رسوم مردم بلوچ از گذشته تا الان

به گزارش تجارت امروز؛ آیین و رسوم مردم بلوچ، در جهان معروف است و ما که ایرانی هستیم باید تا حدودی با این فرهنگ آشنا باشیم تا از تاریخ و اصالت فرهنگ های مختلف کشورمان آگاهی داشته باشیم.

نگاهی بر آیین و رسوم مردم بلوچ

آثار و شواهد تاریخی پیشینه این خطه را به هزاره‌های قبل از اسلام می‌رساند و در کتیبه بیستون و تخت جمشید از این خطه با نام «ماکا» یاد شده است.

در گذشته باتلاق‌های زیادی در منطقه زندگی مردم بلوچ وجود داشته، برخی براین باورند که از ترکیب کلمه «مکا» و «اراینا» (در زبان سانسکریت یعنی باتلاق) کلمه‌ای به وجود آمده که به مرور زمان به مکران تبدیل شده و سالیان سال منطقه بلوچ‌نشین کنونی را سرزمین «مکران» می‌خواندند.

محل زندگی و جغرافیا مردم بلوچ

محل استقرار مردم بلوچ در جنوب شرقی ایران به وسعت ۶۹۰۰۰۰ کیلومترمربع می باشد. این قوم با دریای عمان، افغانستان، پاکستان و کرمان همسایه می باشند.

ای منطقه بسیار خشک و گرم است که تنها منبع آب مردم قنات است. به دلیل این موقعیت جغرافیایی مردم بلوچ سکونتگاه های خود را بلا فاصله زیاد از یکدیگر قرار داده اند و پراکندگی جمعیت در منطقه به خوبی نمایان است.

بلوچ‌ها بیشتر به کشت مرکبات و خرما می‌پردازند و شباهت‌های میان آب‌ و هوای منطقه بلوچ‌نشین و هندوستان باعث شده تا محصولاتی چون تمبرهندی، نارگیل، انبه، موز، انجیر و … نیز در این منطقه کشت شود.

مقاومت مردم بلوچ در مقابل دشمن

زمانی که اسکندر مقدونی از هند بازگشت، از بلوچستان عبور کرد و به دلیل وجود ریگ های روان، بیابان‌های خشک، بی‌آبی و همچنین مقاومت مردم بلوچ، بیشتر توان خود را از دست داده است. اشاره‌هایی به اقوام بلوچ در شاهنامه فردوسی نیز دیده می‌شود.

در دوره اسلامی، در زمان خلیفه دوم اعراب این نقطه را تسخیر کردند؛ اما سرسختی بلوچ‌ها حاکم منصوب شده را مجبور به ترک منطقه کرد.

در دوره سلجوقیان نیز این منطقه توسط آنها اشغال و از توابع کرمان شد. در زمان افشاریان، بعد از نادر، حکومت تسلطی بر بلوچستان نداشت و در نهایت محمدشاه قاجار ایرانشهر را تصرف و بلوچستان زیر سلطه حکومت مرکزی قرار گرفت. امروزه بلوچستان بخشی از استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌آید.

آشنایی با آیین و رسوم مردم بلوچ، زبان مردم بلوچ چیست؟

از اولین مواردی که در آیین و رسوم مردم بلوچ به آن اشاره می کنیم زبان و لهجه آن ها است. از آنجایی که وسعت منطقه زندگی مردم بلوچ زیاد است و شما پراکندگی جمعیت را کاملا مشاهده می کنید، این قوم لهجه های مختلفی را به خود گرفته اند. در واقع این مردم از نترکیب فارسی قدیم و جدید استفاده می کنند.

خود زبان اصلی بلوچ به دو قسمت شمالی (سرحدی) و جنوبی (مکران) تقسیم می‌شود. همچنین مناطقی کهع به افغانستان نزدیک تر است، مردم از لغات پشتو، اردو و هندی در صحبت های خود استفاده م یکنند.

معرفی خصوصیات اخلاقی با توجه به آیین و رسوم مردم بلوچ

با توجه به سختی ها و فراز و نشیب هایی که مردم بلوچ تحمل کرده اند، آن ها تبدیل به مردمانی صبور، سخت کوش، جنگجو، مهربان و مهمان نواز همچنین انسانی هایی که دوست خود را بسیار عزیر می شمارند و و با دشمنان سرسخت و انتقام‌جو بار آمده‌اند.

در آیین و رسوم مردم بلوچ آنها به سادگی و یک رنگی مشهور هستند. قوم بلوچ به اعتقاد و رسوم خود بسیار پایبند هستند؛ بلوچ ها تعصب خاصی برای ناموس خود قائل هستند و و بزرگترین قسمش را برای عهد و پیمان و انتقام‌جویی از دشمن و… به کار می‌برد.

او مهارتی فوق‌العاده در تیراندازی، شترسواری، شکارگری، صحرانوردی و کوهپیمایی دارد و برای مرکب و اسلحه خود احترام ویژه‌ای قائل است.

آیین و رسوم مردم بلوچ و اعتقادات مذهبی

با توجه به آیین و رسوم مردم بلوچ، آنها کاملا مسلمان هستند و اکثرا آنها به سنی پایبند می باشند. باور و اعتقاد مردم بلوچ برای افراد دیگر جالب است؛ مانند اعتقاد به زار و باد، موجوداتی غیر انسانی که به وجود آدمی وارد شده و او را بیمار کرده و آزارش می‌دهند.

مردم بلوچ برای نجات از این موجود باید به بابا یا مامای زار التماس کنند. این کار رسم و اجرای خاصی دارد که، ا خواندن اوراد و نواختن موسیقی، زار را از وجود شخص بیرون می‌کنند. البته علت این باور را برخی محققان نتیجه تجارت بردگان آفریقایی و سکونت بعضی از آنها در این منطقه می دانند.

بلوچ‌ها همچنین به شیوخ اعتقادی محکم دارند تا آنجا که مرجع تقلید آنها به شمار می‌آیند و مزار آنها را به عنوان زیارتگاه برمی‌گزینند.

جشن ها و اعیاد مذهبی در آیین و رسوم مردم بلوچ

مردم بلوچ از آنجا که ثقوم قدیمی هستند، اکثرا جشن ها را به صورت رسمی برگذار می کنند.

• عیدقربان: مردم لبلوچ به دلیل مذهب سنی که دارند، برای عید قربان ارزش زیادی قائل هستند و آن را  به عنوان مرکز وحدت اهل تسنن و شیعه می‌دانند.
• عیدنوروز: مردم بلوچ با شروع سال نو لباس های نو خود را به تن می کنند و به کوه تفتان می روند و شروع به رقص و شادی می کنند.
• رمضان در بلوچستان: از نیمه دوم ماه شعبان بلوچی‌ها بز یا گوسفندی را برای آماده کردن «تباهک» (مخلوطی از برنج و گوشت خشک شده) ذبح می‌کنند که غذایی مخصوص ماه رمضان است و زن ها به پاک کردن مساجد می پردازند.
• عید سعید فطر: به شکرانه سی روز همنشینی با قرآن و عبادت، مردم بلوچستان در محلی به نام عیدگاه جمع شده و نماز عید فطر را باشکوه برگزار می‌کنند.
• محرم مردم بلوچ: مردم بلوچ از آنجایی که مسلمان هستند، مانند مناطق دیگر ایران به عزاداری امام حسین مشغول می شوند.

ازدواج در آیین و رسوم مردم بلوچ

در آیین و رسوم مردم بلوچ ازدواج کاملا سنتی و متفاوت است. آنها برای ازدواج ارزش بسیاری قائل هستند زیرا تحکیم کننده رابطه ها می باشد. بلوچ ها در زمان فصل بهار و تابستان را برای اجرای مراسم های ازدواج خود انتخاب می کنند و به شکل چند مرحله ای این مراسم را برگذار می کنند.

موسیقی و رقص در آیین و رسوم مردم بلوچ

بلوچ ها تمام احساست خود را با موسیقی نشان می دهند چه عزا باشد و شادی حتما از ساز و موسیقی استفاده می کنند.  موسیقى‌دانان بلوچی با اسامی لورى، لولى، لانگا، پهلوان و شاعر شناخته می‌شوند و سازهای آنان عمدتا قیچک، تنبورگ، رباب، بانچو، نى (نل)، دهل، کوزه و دینبوک است.

همچنین، دوچایی، سه چایی، لنکی، کوپکو و … از رقص‌های بلوچی است که در عروسی‌های آنها انجام می‌شود. رقصی به نام لیوا هم رواج دارد که با نواختن سرنا و دهل و لیوا و یک دهل کوچکتر در مراسم شادی انجام می‌شود.

لباس های محلی مردم بلوچ

از آنجایی که آیین و رسوم مردم بلوچ قدمت طولانی دارد، لباس های محلی مخصوثص به خود را دارند که شامل چند دسته می باشد:

پوشاک سنتی زنان بلوچ: زنان بلوچ پیراهن های بلندی می پوشند که یقه باز دارد و با دستاری بزرگ آن را می‌پوشانن. آن ها علاقه خاصی به زیورآلات دارند و طلا به نام  کید بر موهای خود قرار می دهند.

پوشاک سنتی مردان بلوچ: فعالیت روزمره مرد بلوچ زیاد است به همین دلیل کفشی با نوک به طرف بالا برگشته به پا می‌کند تا در راه رفتن چابک و سریع باشد. پیراهنی یقه باز، نوعی روپوش بلند به نام لباده، دستار سفید، کمربند ضخیم و جورابی بافته دست زنان بلوچ لباس‌های او هستند.

بازی های سنتی مردم بلوچ

قطعا مردم بلوچ در آیین و رسوم خود از بازی های مختلفی نیز برخوردارند که مهم ترین آنها شامل:

شترسواری: این بازی را در مراسم های سنتی خود اجرا می کنند.

چل بازی: در این بازی دو تیم پنج نفره تشکیل می دهند و داخل رودهای پر آب قرارز می گیرند. این بازی یک دارو دارد که بیشتر در ایرانشهر رایج است.

چوب بازی: در آیین و رسوم مردم بلوچ چوب بازی به همراه ساز و دهل است. دایره های بزرگی در پوب بازی تشکیل می دهند و ابتدا آرام شر.ع می شود و با تند شدن صدای دهل بازی سرعت می گیرد، چوب ها را به یک دیگر می زنند بدون اینکه به بدنشان برخورد کند.

اقوام و طایفه های بلوچ

کاملا طبیعی است که مردمن بلوچ از اقوام های مختلفی تشکیل شده باشند، طوایفی با نام های بامری، یاراحمدزیی، گمشادزیی، شیرخان زیی، سمال زیی یا همان شه بخشی، میرمرادزیی، شیرانی، مبارکی، ریگی و تعدادی دیگر است.

تعداد تمام اقوام بلوچ در جهان و بر اساس آمار سال ۱۳۷۹، هشت میلیون نفر اعلام شده است. قطعا این آمار در سال های اخیر بیشتر هم شده است.

صنایع دستی مردم بلوچ

مردم بلوچ لباس ها و صنایع دستی مخصوص به خود را دارند. آن ها سبدهای زیبایی را با دستان خود می بافند. همچنین لباس های سوزن دوزی این مردم معروف است.

انتهای مطلب/آ.ع