آشنایی کامل با بازار پول

به گزارش تجارت امروز؛ در بازار پول نقدشوندگی، امنیت، حجم سرمایه گذاری بالا می باشد و از نوع سرمایه گذاری مستقیم است. این بازار کوتاه مدت است و سر رسید آن برای کمتر از یک سال است.

انواع بازارهای مالی

بازاهای مالی به دو دسته، سرمایه گذاری مستقیم و سرمایه گذاری غیر مستقیم تقسیم بندی می شود، که بازار پول در دسته سرمایه گذاری مستقیم است .

انواع بازارها

• بازار کالا و خدمات
• بازار مالی: ۱.بازار پول ۲. بازار سرمایه/ صنعت بیمه

بازار پول چیست؟

بازار پول یا Money Market، محلی برای مبادله پول و اقلام جانشین پول است. فاکتور مهمی که در این بازار اهمیت دارد، سررسید کوتاه‌مدت این دارایی‌هاست؛ در واقع سررسید دارایی‌هایی که در بازار پول مبادله می‌شوند نباید بیش از یک سال باشد.

می‌توان گفت میزان ریسک معامله در بازار پول بسیار کم بوده و امکان کاهش ارزش دارایی شما کمتر از سایر بازارهاست. ضمن اینکه دارایی‌ها در این بازار نقدشوندگی بالایی دارند و این موضوع را می‌توان به‌عنوان یک مزیت مهم در نظر گرفت. در این بازار، اشخاص و موسسه‌های تجاری دارایی‌های نقد خود را در اختیار واحدهای نیازمند به منابع مالی قرار می‌دهند.

ابزار های بازار پول

مهم ترین و اصلی ترین ابزار های بازار پول به ۴ دسته تقسیم می شوند که شامل :

۱. اسناد خزانه

اسناد خزانه (Treasury Bills) اوراق بهادار کوتاه‌مدتی هستند که توسط دولت منتشر می‌شوند و سررسید آنها به طور معمول سه ماه، شش ماه و یکسال است.

این اسناد هنگام فروش به صورت تنزیل شده (به مبلغی کمتر از مبلغ اسمی) به فروش می‌رسند و در تاریخ سررسید، دارنده آن مبلغ اسمی سند را دریافت می‌کند. پس در ردیف ابزارهای تنزیل شده بازار پول قرار می‌گیرند.

انتشار و بازخرید این اوراق توسط بانک مرکزی و به نمایندگی از دولت انجام می‌شود. مهمترین ویژگی اسناد خزانه، ریسک اندک آن است. سرمایه‌گذاری که وجوه خود را در اسناد خزانه سرمایه‌گذاری می‌کند، مایل به پذیرش کمترین ریسک ممکن است.

به همین دلیل، این اسناد از بازده نسبتاً پایینی برخوردارند. اسناد خزانه عمدتاً توسط مؤسسات سرمایه‌گذاری که به دنبال سرمایه‌گذاری موقت در مکانی مطمئن هستند، خریداری می‌شود.

۲. پذیرش بانکی

پذیرش بانکی (Banker’s Acceptance) که دستور پرداخت مبلغ معینی به حامل آن در تاریخ معینی است، از جمله قدیمی‌ترین و کوچک‌ترین (از نظر حجم و مبلغ) ابزارهای بازار پول به شمار می‌آید. اگر چه این ابزار مالی از قرن دوازدهم مورد استفاده قرار گرفته است، اما تا سال‌های دهه شصت که حجم تجارت بین‌الملل افزایش فوق‌العاده‌ای یافت، یک ابزار مهم در بازار پول به شمار نمی‌آمد.

در هر حال، ابزار پذیرش بانکی به منظور تأمین مالی کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بدین ترتیب که این اوراق توسط یک مؤسسه تجاری و در وجه یک بانک تجاری خصوصی کشیده می‌شود و وقتی که بانک مزبور آن را مهر کند (یعنی بپذیرد) به عنوان یک پذیرش بانکی شناخته می‌شود.

به عنوان مثال، فرض کنید که شرکت “الف” در ایران می‌خواهد کالایی را از شرکت “ب” در ژاپن خریداری کند. شرکت ژاپنی از آنجا که شناختی نسبت به شرکت ایرانی طرف قرارداد خود ندارد، لذا تمایلی به ارسال کالا پیش از دریافت پول نخواهد داشت.

از طرف دیگر، شرکت ایرانی نیز تمایلی به پرداخت پول قبل از دریافت کالا را ندارد. در چنین شرایطی، این شرکت تجاری می‌تواند با انتشار اوراق پذیرش بانکی موجبات تحقق معامله را فراهم سازد.

اگرچه پذیرش بانکی، در ابتدا به منظور تأمین مالی محموله کالای انتقال یافته در سطح بین‌الملل مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما امروزه از این ابزار به منظور تأمین مالی محموله کالاهای داخلی، ذخیره‌سازی اقلام اصلی کالاها در داخل و خارجی قابل عرضه در بازار، و تهیه اعتبار به منظور مبادله دلار برای بانک‌های کشورهای معین نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پذیرش بانکی منافع مستقیمی برای بانک‌ها نیز ایجاد می‌کند، به این ترتیب که بانک بدون استفاده از ظرفیت‌های خلق اعتباری‌اش، قادر به حمایت از نیازهای اعتباری مشتریان خود خواهد بود. پذیرش بانکی از بازار ثانویه بسیار مناسبی برخوردار است، که دلالان، بانک‌های مرکزی خارجی و بانک‌های داخلی از مهمترین فعالان آن هستند.

۳. اوراق تجاری

اوراق تجاری (Commercial Paper) نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت – با سررسید ۲۷۰ روز یا کمتر – است که توسط شرکت‌های مالی و مؤسسات غیرمالی منتشر می‌شوند. اوراق تجاری برای شرکت‌هایی که در کوتاه مدت به وجه نقد نیاز دارند، ابزار مالی مؤثری محسوب می‌شوند.

همچنین این اوراق می‌توانند به عنوان راهکار تأمین مالی میان‌مدت و حتی دراز مدت نیز مورد استفاده قرار گیرند. در این حالت، شرکت، اوراق تجاری جدید را به منظور پرداخت بدهی‌های سررسید شده قبلی خود منتشر می‌کند. البته در سال‌های اخیر بازار اوراق تجاری به طور فزاینده توسط بانک‌های تجاری به عنوان منبع وجوه قابل استقراض مورد استفاده قرار گرفته است.

اوراق تجاری بدون پشتوانه هستند و معمولاً بازپرداخت آنها به وسیله دارایی خاصی تضمین نمی‌شود. هرچند که بنگاه‌های فروشنده این اوراق، می‌بایست دارای خطوط پشتیابی کننده از طرف بانک‌های تجاری باشند.

در اکثر کشورها دسترسی به این بازار قانونمند است و تنها بنگاه‌ها که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده و از حداقل سرمایه تعیین‌شده‌ای برخوردار باشند، می‌توانند به انتشار اوراق تجاری اقدام کنند. اوراق تجاری همانند اسناد خزانه، به صورت تنزیل شده به فروش می‌رسند و بازده آنها به روش نرخ تنزیل محاسبه می‌شود.

اوراق تجاری بر خلاف اسناد خزانه، بازار دست دوم قابل توجهی ندارند و این عامل باعث کاهش قدرت نقدشوندگی آن شده است. این اوراق به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

دسته اول: اوراقی هستند که توسط شرکت‌های بزرگ و معتبر منتشر می‌شوند و به طور مستقیم و بدون نیاز به کارگزاران و معامله‌گران به خریداران ابزارهای مالی فروخته می‌شوند.

دسته دوم: این دسته اوراق توسط شرکت‌های کوچکتر اما خوش‌نام و معتبر منتشر می‌شوند و از طریق معامله‌گران و کارگزاران به مشتریان فروخته می‌شوند. نرخ بهره این دسته از اوراق معمولاً بیشتر از اوراق منتشر شده توسط شرکت‌های بزرگ است، که علت آن ریسک بیشتر و همچنین وجود هزینه‌های دادوستد توسط معامله‌گران است.

انتشار اوراق تجاری به طور معمول توسط یک فروشنده خاص، به عنوان مثال شعبه یک بانک تجاری، انجام می‌شود و بازخرید آن هم اغلب به عهده فروشنده است. اوراق تجاری مزیت‌های عمده‌ای برای فروشندگان و خریداران به همراه دارند و به همین دلیل بازار آن در سال‌های اخیر رشد سریعی را شاهد بوده است.

امتیاز مهم اوراق تجاری برای فروشندگان، کمتر بودن هزینه آن نسبت به استقراض از بانک‌های تجاری است. همچنین اوراق تجاری به دلیل بازده بالاتر نسبت به اسناد خزانه و همخوانی سررسید آن با نیازهای سرمایه‌گذاران، از جذابیت خاصی برای مشتریان برخوردار است.

بزرگترین بازار اوراق تجاری در جهان مربوط به ایالات متحده آمریکاست. به طوری که حجم معاملات در آن نزدیک به ۸۰ درصد معاملات جهانی را تشکیل می‌دهد. پس از آن، بازار کشورهای اروپایی قرار دارند که به رغم جوان بودن، طی سال‌های اخیر رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته‌اند.

۴. گواهی سپرده

یک گواهی سپرده سندی است که توسط یک مؤسسه سپرده پذیر (عموماً بانک ها) منتشر می‌شود. این یک سپرده بانکی مدت‌دار است که سپرده گذار را با محدودیت‌هایی در دریافت پول در صورت تقاضا قبل از سررسید مواجه می‌کند. اگرچه سپرده گذار می‌تواند در صورت نیاز پول خود را در هرزمانی دریافت کند، اما این عمل اغلب شامل جریمه‌هایی خواهد شد. گواهی سپرده سررسید و سود از پیش تعیین‌شده‌ای دارد و سپرده گذار پیش از اقدام به خرید گواهی، از زمان دقیق سررسید و سود سپرده مطلع می‌شود.

نهادی های بازار پول

واسطه های مالی و همچنین بانک مرکزی از مهم ترین نهاد های مالی در بازار پول و سرمایه ایران محسوب می شوند که از واسطه های مالی می توان به بانک های تجاری، دولت، موسسات دولتی، کارگزاری ها، صندوق های سرمایه گذاری و … اشاره نمود که نقش بسیار مهمی را در بازار پول و سرمایه به عهده دارند.

انتهای مطلب/آ.ع