نگاهی کوتاه بر زندگی شهید سید مرتضی آوینی؛ مستندساز عاشق و اهل قلم

به گزارش تجارت امروز؛ شهید سید مرتضی آوینی، مستندساز، عکاس، روزنامه نگار، نویسنده و نظریه پردازی بود که در سینمای ایران نقش مهمی را ایفا می کرد، همچنین با تولید مستندهای تاثیر گذارش، یادگاری اصیلی را برای ایران برجای گذاشت.

مروری بر شهید سید مرتضی آوینی

سید مرتضی آوینی (متولد ۲۱ شهریور ۱۳۲۶ در شهر ری – شهادت ۲۰ فروردین ۱۳۷۲ در فکه) مستندساز، عکاس، روزنامه نگار، نویسنده و نظریه پرداز «سینمای اسلامی» ایرانی بود.

وی در سال ۱۳۴۴ در دانشگاه تهران در رشته معماری تحصیل کرد. در طول انقلاب ایران، آوینی فعالیت هنری خود را به عنوان کارگردان فیلم های مستند آغاز کرد و از فیلمسازان برجسته جنگی به شمار می رفت. او بیش از ۸۰ فیلم درباره جنگ ایران و عراق ساخت. به گفته اگنس دیویکتور، آوینی روش های اصلی فیلمبرداری را ابداع کرد و جنبه باطنی جنگ ایران و عراق را بر اساس اندیشه عرفانی شیعه به تصویر کشید. بیشتر کارهای او به بازتاب نحوه درک بسیجی ها از جنگ و نقش آنها در آن اختصاص داده شد.

مشهورترین اثر وی مجموعه مستند روایت فتح است که در طول جنگ ایران و عراق فیلمبرداری شد. وی در سال ۱۳۷۲ در حین فیلمبرداری بر اثر انفجار مین شهید شد. آیت الله علی خامنه ای پس از شهادت آوینی، وی را سید شهیدان اهل قلم اعلام کرد. بیستمین روز فروردین به افتخار وی “روز هنر انقلاب اسلامی” نامگذاری شده است.

دوران شکوفایی سید آوینی

مسعود بهنود شیوه زندگی آوینی در دوره ای که در تهران تحصیل می کرد را به شرح زیر توصیف کرد: “برای مدتی او هیپستر شد. موهای خود را بلند کرد و شروع به پوشیدن شلوار جین، دستبند کرد.” بهنود در ادامه استدلال کرد که شیوه زندگی آوینی پس از سال ۱۳۵۷ تغییر کرد ، زمانی که آوینی به ادبیات و مسائل معنوی علاقه مند شد. دوستان و همکلاسی های آوینی بعداً گفتند که سبک زندگی و باورهای شخصی او پس از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ تغییر کرده است.

شهرزاد بهشتی، یکی از دوستان آوینی در دوران حضورش در دانشگاه، بعداً گفت که “آوینی قبل و بعد از انقلاب شخص بسیار متفاوتی شد”. پس از انقلاب، آوینی نوشتن را رها کرد و تمام نوشته های خود را به قصد اعلام نابودی “خود” سوزاند. پس از انقلاب، آوینی با ایدئولوژی آیت الله خمینی آشنا شد. او به عنوان پیرو خمینی توصیف شد، اما شاگرد نزدیک او نبود.

زمینه های کاری سید آوینی

به گفته اگنس دیویکتور، استاد دانشگاه سوربن که متخصص سینمای ایران است، آوینی به جای ورود به عرصه سیاست مانند بسیاری از همکارانش، و با توانایی انجام این کار، با ساخت فیلم های مستند در انقلاب ایران شرکت کرد.

سپس به تیم تلویزیونی جهاد ساختمانی پیوست. فیلمسازی او دارای هدف ایدئولوژیک توصیف شده است. وی رئیس واحد تلویزیونی جهاد ، یک واحد فیلم مستند بود که هم از کانال ۱ صدا و سیما و هم از جهاد ساختمانی حمایت می کردند. به گفته آوینی، موقعیت وی بین دو موسسه “معلق” شد و اگر این نبود ، هیچ یک از فیلم ها ساخته نمی شد.

آوینی بیش از ۸۰ فیلم در مورد جنگ ایران و عراق ساخت و از عوامل اصلی مستندسازی جنگ به شمار می رود. در طول جنگ و به ویژه نبرد خرمشهر ، آوینی تصمیم گرفت وقایع را ضبط کرده و فیلم های تبلیغاتی بسازد.

آثار شهید گرانقدر

آوینی در سال ۱۳۴۴ در دانشگاه تهران در رشته معماری تحصیل کرد. در طول انقلاب ایران، آوینی فعالیت هنری خود را به عنوان کارگردان فیلم‌های مستند آغاز کرد، و از فیلم‌سازان برجسته جنگی به شمار می‌رفت. وی بیش از ۸۰ فیلم درباره جنگ ایران و عراق ساخت.

فتح خون

کتاب «فتح خون» توسط انتشارات واحه به چاپ رسیده است. آوینی در این کتاب با نگارش قوی و نگرش عمیق خود، یکی از بزرگ‌ترین وقایع را در تاریخ جهان اسلام و بشریت شرح می‌دهد.

آوینی در «فتح خون» یا «روایت محرم» در دو قسمت در هم تنیده به تجزیه و تحلیل اتفاقات ماجرای عاشورا می‌پردازد که بخش نخست آن رویدادهای مهم این واقعه را از رجب سال ۶۰ تا محرم سال ۶۱ به اختصار وصف کرده و بخش دوم این رویدادها را مورد کاوش روحانی و معنوی قرار می‌دهد.

توسعه و مبانی تمدن غرب

چاپ این کتاب توسط انتشارات واحه انجام شده است. آوینی در این کتاب «پیشرفت اقتصادی یا تکامل فرهنگی» را مورد بررسی دقیق قرار می‌دهد. این اثر که در واقع مقالات گردآوری شده از آوینی طی سال‌های دوم تا چهارم دهه شصت است، نخست به شکل تحقیقی مکتبی در باب «توسعه و مبانی تمدن غرب» در ماهنامه جهاد منتشر شده بود.

حلزون‌های خانه به دوش

کتاب «حلزون‌های خانه به دوش» دومین اثر از مجموعه آثار شهید آوینی است که طی سال‌های ۶۹ ۱۳۶۸ در ماهنامه سوره منتشر و توسط انتشارات واحه به چاپ رسیده رسیده است.

آوینی در این کتاب «جریان روشنفکری و انقلاب اسلامی» را زیر ذره‌بین برد. این کتاب که مجموعه‌ای از مقالات آوینی پیرامون موضوع مذکور را در برگرفته، یکی از کتاب‌هایی است که در زمره پرمخاطب‌ترین آثار وی قرار می‌گیرد.

مجموعه مقالاتی که برای انتشار در کتاب «حلزون‌های خانه به دوش» انتخاب شده، جستارهایی است که در سال‌های ۶۸ تا ۷۰ از قلم شهید آوینی به نگارش درآمده و محوریت اصلی آنها «جریان روشنفکری و انقلاب اسلامی» است.

رستاخیز جان

این کتاب که توسط نشر واحه به چاپ رسیده، در مبانی فکری و فلسفی غرب مدرن کمی عمیق‌تر می‌شود و کاری در حوزه هویت و فرهنگ اسلامی است. آخرین مقاله شهید آوینی در همین کتاب با عنوان «یک یادداشت ناتمام در باب هویت» نوشته شده که ناتمام مانده است.

این یادداشت را شهید به دکتر رضا داوری‌اردکانی داده بود که بخواند و نظرش را بدهد که گفته بود این را بخوانید تا من بروم فکه و برگردم که شهادت نصیبش شد.

فردایی دیگر

کتاب «فردایی دیگر» از مجموعه کتاب‌های شهید آوینی است که توسط انتشارات «واحه» چاپ شده است. آوینی مقالات این کتاب را از بین نوشته‌های خود در سال‌های ۶۸ تا ۷۱ انتخاب کرده است. «فردایی دیگر» یکی از دو کتابی است که در زمان حیات آن شهید بزرگوار و زیر نظر خودش چاپ شده است.

انفطار صورت

صحبت های رهبر معظم انقلاب باشهید آوینی

سال ۶۵ از دفتر ریاست جمهوری وقت (حضرت آیت الله خامنه‌ای) با عوامل برنامه‌ی روایت فتح تماس گرفته و پیغام می‌دهند که آقای رییس جمهور تمایل دارند دیداری با بچه‌های گروه روایت فتح داشته باشند. بچه‌های روایت فتح که متعجب از چنین دیدار غیر مترقبه‌ای بودند، در روز مقرر به دیدار رییس جمهور رفتند.

آقا گفتند این قلم و صدایی که پخش می‌شود خیلی زیباست. متن‌ها را چه کسی می‌نویسد؟ از آنجایی که مرتضی خیلی تأکید داشت بر اینکه از باب اخلاص نگوییم این‌ها کار کیست، به ایشان گفتم*: آقا اگر بخواهید من بچه‌ها را به شما معرفی می‌کنم، ولی صاحب صدا و نویسنده می‌خواهند معرفی نشوند. آقا هم اصراری نکردند.

انتهای مطلب/آ.ع