اعمال ماه ذی الحجه چیست؟/ وقایع مهم در ماه ذی الحجه

اعمال ماه ذی الحجه، که به عنوان آخرین ماه سال قمری شناخته می شود، قواعد خاص خودش را دارد. این ماه حرام شناخته شده است و وقایع مهمی در ماه ذی الحجه وجود دارد که در ادامه به معرفی آن می پردازیم.

اعمال ماه ذی الحجه

از آنجایی که ماه ذی الحجه، از اهیت و فضیلت خاصی در دین اسلام برخوردار است. اعمال ماه ذی الحجه نیز متفاوت است. شما باید طبق قواعدی که قرار داشته است، در این ماه عمل کنید.

وقایع مهم در ماه ذی الحجه

در این ماه مبارک علاوه بر اعمال ماه ذی الحجه، وقایع مهمی وجود دارد که شامل موارد زیر است:

• عید قربان: عید بزرگ مسلمانان که در دهم ذیحجه برگزار می‌شود و یادبود تسلیم و اطاعت حضرت ابراهیم (ع) از فرمان الهی و قربانی کردن فرزندش اسماعیل است.
• واقعه غدیر: واقعه‌ای مهم در تاریخ اسلام که در هجدهم ذیحجه اتفاق افتاد و در آن پیامبر اکرم (ص) حضرت علی (ع) را به عنوان جانشین خود معرفی کردند.
• شهادت امام باقر (ع): پنجمین امام شیعیان در هفتم ذیحجه به شهادت رسیدند.
• شهادت امام جواد (ع): نهمین امام شیعیان در بیست و نهم ذیحجه به شهادت رسیدند.

اعمال ماه ذی الحجه در روز اول

اعمال ماه ذی الحجه در روز اول این ماه شامل آیات و روایاتی است که مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان آنها را چنین بیان می‌کند:

روز اول آن را بهتر است که روزه بگیرد. همچنین با توجه به آنچه که در الفقیه آمده است: کسی که روز اول ذی حجه را روزه بگیرد، خداوند روزه هشتاد ماه را برای او می‌نویسد.

نماز مستحب حضرت زهرا (س) در روز اول ماه ذی الحجه

از اعمال ماه ذی الحجه نماز حضرت زهرا است. مستحب است در روز اول نماز فاطمه زهرا علیها السّلام خوانده شود. این نماز چهار رکعت است با یک بار «حمد» و پنجاه بار «قل هو اللّه احد» که بعد از نماز تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام گفته می‌شود و نیز گفته می‌شود:

سُبْحانَ اللَّهِ ذِی الْعِزِّ الشّامِخِ الْمُنِیفِ، سُبْحانَ ذِی الْجَلالِ الْباذِخِ الْعَظِیمِ، سُبْحانَ ذِی الْمُلْکِ الْفاخِرِ الْقَدِیمِ، سُبْحانَ مَنْ یَری أَثَرَ النَّمْلَهِ فِی الصَّفا، سُبْحانَ مَنْ یَری وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَواءِ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ هکَذا لا هکَذا غَیْرُهُ.

اعمال دهه اول ماه ذی الحجه چیست؟

در دهه اول اعمال ماه ذی الحجه؛ که در قرآن مجید یاد شده است، ایام معلومات می باشد.این ماه در نهایت مبارکی و فضیلت است. همچنین پیامبر بزرگ ما در ارتباط با این ماه فرمودند: که در هیچ ایامی کار نیک و عبادت نزد خدا، محبوب‌تر و پسندیده‌تر از این دهه نیست.

نماز شب‌های دهه اول‌

در هر شب از آن بین مغرب و عشا دو رکعت نماز بجا آور، در هر رکعت آن سوره «فاتحه الکتاب» و «اخلاص» و این آیه را بخوان:

وَ واعَدْنا مُوسی ثَلاثینَ لَیْلَهً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعینَ لَیْلَهً وَ قالَ مُوسی لِأَخیهِ هارُونَ اخْلُفْنی فی قَوْمی وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبیلَ الْمُفْسِدین.

تا در ثواب با حاجیها شریک شوی، گرچه حج نکرده باشی.

در هنگام قرائت این آیه شریفه از خود بپرس که این وعده چیست؟ حسرت و شوق خود را برای دیدار خدا افزایش داده و از خاسرین (ضررکنندگان) مباش

الّذِینَ کَذَّبُوا بِلِقَاءِ اللَّهِ حَتی إذا جاءَتْهُمُ الساعَهُ بَغْتَهً قَالُوا یَا حَسْرَتَنا عَلَی مَا فَرّطْنَا فِیها وَ هُمْ یَحْمِلُونَ أوزَارَهُمْ عَلی ظُهُوِرهِم ألا سَاءَ ما یَزِرُون .[۵]

«کسانی که دیدار خدا را انکار نمودند و آنگاه که قیامت فرا رسد، گویند: وای بر ما که آسایش و سعادت این روز را از دست دادیم. آنان بار گناهان خود را بدوش می‌کشند و چه بار بدی.»

درباره روایت پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم که در آن شوق حضرت موسی علیه السّلام به این وعده‌گاه را بیان نمودند، بیندیش آنجا که فرمودند:

«در چهل روز رفت و آمد خود بخاطر اشتیاقی که به دیدار خداوند داشت، نخورد، نیاشامید و نخوابید.»

اعمال ماه ذی الحجه تا سه روز اول

اعمال ماه ذی الحجه در این روز نماز مخصوص بخود است.  پیش از زوال دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه، و هر یک از توحید، آیه الکرسی و قدر ده مرتبه خوانده شود.

هر کس از ظلم ظالمی می ترسد در این روز بگوید:

” حَسبی حَسبی حَسبی مِن سُوالی عِلمُکَ بِحالی.”

تا خدای متعال او را از شر ظالم کفایت کند.

گفته شده که روز اول ذی الحجه روز میلاد حضرت ابراهیم (ع) پیامبر بت شکن و ازدواج حضرت فاطمه(س) با حضرت علی(ع) است.

شما باید از روز اول تا عصر روز عرفه، بعد از نماز صبح و قبل از مغرب دعایی که شیخ مفید و سید از امام صادق روایت کرده اند را بخوانید:

اللّٰهُمَّ هٰذِهِ الْأَیَّامُ الَّتِی فَضَّلْتَها عَلَی الْأَیَّامِ وَشَرَّفْتَها وَ قَدْ بَلَّغْتَنِیها بِمَنِّکَ وَرَحْمَتِکَ فَأَنْزِلْ عَلَیْنا مِنْ بَرَکاتِکَ، وَأَوْسِعْ عَلَیْنا فِیها مِنْ نَعْمائِکَ.

خدایا، این روزها روزهایی است که بر سایر روزها برتری و برجستگی‌اش دادی و به مهرورزی و رحمتت مرا به آن‌ها رساندی، برکاتت را بر ما فرو فرست و از نعمت‌هایت در این روزها بر ما وسعت ده.

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَهْدِیَنا فِیها لِسَبِیلِ الْهُدیٰ وَالْعَفافِ وَالْغِنیٰ وَالْعَمَلِ فِیها بِما تُحِبُّ وَتَرْضیٰ.

خدایا از تو می‌خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و ما را در این روزها به راه هدایت و پاک‌دامنی و بی‌نیازی و عمل در آن‌ها به آنچه می‌پسندی و خشنود می‌شوی هدایت کنی،

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْویٰ، وَیَا سامِعَ کُلِّ نَجْویٰ، وَیَا شاهِدَ کُلِّ مَلَاً، وَیَا عالِمَ کُلِّ خَفِیَّهٍ، أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَکْشِفَ عَنَّا فِیهَا الْبَلاءَ، وَتَسْتَجِیبَ لَنا فِیهَا الدُّعاءَ، وَتُقَوِّیَنا فِیها وَتُعِینَنا وَتُوَفِّقَنا فِیها لِما تُحِبُّ رَبَّنا وَتَرْضیٰ وَعَلَیٰ مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنْ طاعَتِکَ وَطاعَهِ رَسُولِکَ وَأَهْلِ وِلایَتِکَ؛

خدایا از تو می‌خواهم، ای جایگاه هر شکایت و ای شنوای هر رازونیاز و ای حاضر در هر جمع و ای دانای هر نهان که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و در این روزها بلا را از ما برگردانی و دعایمان را مستجاب کنی و نیرویمان دهی و یاری‌مان کنی و به آنچه ای پروردگار ما دوست داری و خشنود می‌شوی موفّقمان بداری و بر اموری که از طاعتت و طاعت رسولت و اهل ولایتت بر ما واجب نمودی توفیقمان دهی؛

اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَهَبَ لَنا فِیهَا الرِّضا إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ، وَلَا تَحْرِمْنا خَیْرَ مَا تُنْزِلُ فِیها مِنَ السَّماءِ، وَطَهِّرْنا مِنَ الذُّنُوبِ یَا عَلّامَ الْغُیُوبِ، وَأَوْجِبْ لَنا فِیها دارَ الْخُلُودِ.

خدایا، از تو می‌خواهم ای مهربان‌ترین مهربانان که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و خشنودی خود را در این روزها به ما ارزانی داری که به یقین تو شنوای دعایی و از خیری که در این ایام از عالم بالا نازل می‌کنی ما را محروم مساز و از گناهان ما را پاک کن، ای دانای نهان‌ها و در این روزها خانه جاودان را بر ما واجب گردان.

اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَلَا تَتْرُکْ لَنا فِیها ذَنْباً إِلّا غَفَرْتَهُ، وَلَا هَمّاً إِلّا فَرَّجْتَهُ، وَلَا دَیْناً إِلّا قَضَیْتَهُ، وَلَا غائِباً إِلّا أَدَّیْتَهُ، وَلَا حاجَهً مِنْ حَوائِجِ الدُّنْیا وَالْآخِرَهِ إِلّا سَهَّلْتَها وَیَسَّرْتَها، إِنَّکَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و گناهی را برای ما باقی مگذار جز آنکه ببخشی و نه اندوهی جز آنکه برطرف کنی و نه قرضی جز آنکه بپردازی و نه غایبی جز آنکه به ما برسانی و نه حاجتی از حاجات دنیا و آخرت جز آنکه هموار و آسان کنی، به یقین تو بر هر کاری توانایی.

اللّٰهُمَّ یَا عالِمَ الْخَفِیَّاتِ، یَا راحِمَ الْعَبَراتِ، یَا مُجِیبَ الدَّعَواتِ، یَا رَبَّ الْأَرَضِینَ وَالسَّماواتِ، یَا مَنْ لَاتَتَشابَهُ عَلَیْهِ الْأَصْواتُ، صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنا فِیها مِنْ عُتَقائِکَ وَطُلَقائِکَ مِنَ النَّارِ، وَ الْفائِزِینَ بِجَنَّتِکَ وَ النَّاجِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَصَلَّی اللّٰهُ عَلَیٰ سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ وَآلِهِ أَجْمَعِینَ.

خدایا ای دانای نهان، ای رحم‌کننده به اشک‌های روان، ای اجابت‌کننده دعاها، ای پروردگار زمین‌ها و آسمان‌ها، ای آن‌که صداها بر او اشتباه نشود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و ما را در این روزها از آزادشدگان و رهاشده‌های از آتش و رسیدگان به بهشت و از نجات‌یافتگان قرار ده، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان و درود خدا بر آقایمان محمّد و همه اهل‌بیتش.

اعمال ماه ذی الحجه در روز هشتم

این روز ترویه نام دارد و روزه آن فضیلت دارد. کفاره در این روز شصت سال است.

اعمال ماه ذی الحجه در شب نهم

اعمال ماه ذی الحجه در شب نهم نیز مخصوص است، این شب عرفه نامیده می‌شود و از جمله شب‌های پر فضیلت و مبارک در سال است. در این شب، اعمال و ادعیه متعددی برای تقرب به خداوند متعال و طلب حاجت از او ذکر شده است.

اعمال ماه ذی الحجه که در این شب مشخص شده است شامل:

• غسل: مستحب است که در شب عرفه غسل کرده و با طهارت کامل به دعا و عبادت بپردازید.
• نماز: در این شب دو رکعت نماز خوانده می‌شود. در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده می‌شود.
• دعای عرفه: دعای عرفه، مهم‌ترین عمل شب عرفه است. خواندن این دعا در زمان‌های مختلف شب عرفه ثواب دارد، اما افضل آن است که در اواخر شب و بعد از نماز عشاء خوانده شود.
•  دعای اللهم من تَعََّبَا وَ تَهَیا وَ اَعَدَّو استـَعدَّ لِوِفادهٍ… که در اعمال شب و روز جمعه نیز وارد شده، خوانده شود.
• روزه این روز برای کسی که ضعف پیدا نکند و روزه اش مانع از انجام اعمال نشود مستحب است.
•  صلواتی از امام صادق علیه السلام روایت شده که باعث سرور اهل بیت علیهم السلام می شود. “اللهم یا اجود من اعطی….
• خواندن دعا “ام داود” که در اعمال نیمه رجب ذکر گردیده است.
• تسبیح زیر گفته شود که ثواب آن قابل شمارش نیست. سبحان الله قبل کل احد و سبحان الله بعد کل احد….
• خواندن دعایی که امام حسین علیه السلام در روز عرفه در عرفات خواندند.“الحمدلله الذی لیس لقضائه دافع ولا لعطائه مانع….
• خواندن زیارت جامعه کبیره نیز در این روز سفارش شده است.

 نماز و دعای عرفه در شب نهم

اعمال ماه ذی الحجه در شب نهم شامل نماز و دعا می باشد:

استغفار و توبه: در این شب بسیار سفارش شده است که از گناهان خود استغفار و توبه کنید.
صدقه دادن: صدقه دادن در این شب ثواب زیادی دارد.
ذکر و تسبیح: ذکر و تسبیح زیاد، مخصوصاً ذکر “لا اله الا الله” و “سبحان الله” در این شب بسیار سفارش شده است.
تلاوت قرآن: تلاوت قرآن کریم، مخصوصاً در شب‌های قدر، ثواب زیادی دارد.

زیارت خواندن در شب نهم: زیارت امام حسین علیه السلام، اگر کسی توفیق یابد که در این روز به حرم امام تشرف پیدا نماید ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست.

تسبیحات شب نهم،

”سُبحانَ الذَی فی السماءِ عرشُهُ، سُبحانَ الذَی فی الارضِ حُکمُهُ، سُبحانَ الذی فی القُبُور قَضاؤُهُ، سبحان الذی فی البَحرِسَبیلُهُ، سبحان الذی فی النارسُلطانُهُ، سبحان الذی فی الجَنَّهِ رَحمَتُهُ، سبحان الذی فی القِیامَهِ عَدلُهُ، سبحان الذی رَفَعَ السَّماءَ، سبحان الذی بَسَطَ الاَرضَ ، سبحان الذی لا مَلجَاَ وَ لا مَنجا مِنهُ اِلاّ الیه.”

اعمال شب دهم در ماه ذی الحجه

در شب دهم ماه ذی الحجه احیا بر آن مستحب است. این شب از لیالی متبرکه و پرفضیلت سال است. مناسبت برای این روز عید قربان است. اعمال ماه ذی الحجه در این شب متعدد است که شامل موارد زیر می باشد:

• غسل در این روز که سنت موکد است.
• خواندن نماز عید قربان در شب دهم.
• خواندن دعای چهل و هشتم از صحیفه سجادیه که اول آن اللهم هذا یوم مبارک است. و نیز خواندن دعای چهل و ششم که با عبارت یا من یرحم من لا یرحمهُ العباد آغاز می شود.
• دعای ندبه خوانده شود.
• قربانی کردن.
• تکرار تکبیرات زیر بعد از نمازها.

الله اکبر الله اکبر و لااله الا الله والله اکبر الله اکبر ولله الحمدالله اکبرعلی ما هدانا الله اکبر علی ما رزقنا من بهیمهِ الانعام و الحمدُالله علی ما ابلانا.

اعمال ماه ذی الحجه در روز هجدهم

در روز هجدم اتفاق مهمی به نام واقعه غدیر اتفاق افتاده است. اعمال ماه ذی الحجه در روز هجدهم شامل موارد زیر است:

•  غسل
•  روزه که کفاره شصت سال گناه است.
• زیارت حضرت علی علیه السلام .
• دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن به سجده رفته و صد مرتبه شکر خدا گفته شود، سپس سر از سجده برداشته و دعای زیر خوانده شود:

“اللهم انی اسئلک بانّ لک الحمد وحدَکَ لا شریک لک… و در انتهای دعا سر به سجده نهاده و صدمرتبه الحمدلله و صدمرتبه شکراًلله گفته شود.

هر کس این عمل را انجام دهد ثواب کسی را دارد که در روز عید غدیر نزد پیامبر اکرم (ص) حاضر شده و با آن حضرت بیعت کرده باشد.

•  پیش از زوال دو رکعت نماز به جا آورد و در هر رکعت بعد از حمد، سوره توحید و آیه الکرسی و سوره قدر را ده مرتبه بخواند.
•  دعای ندبه خوانده شود.
•  خواندن دعای اللهم انی اسئلک بحق محمد نبیک و علی ولیک…خوانده شود.
•  مومنین در هنگام ملاقات یکدیگر بگویند:

” الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمومنین و الائمه علیهم السلام .

•  ذکر ” الحمدلله الذی جعل کمال دینه و تمام نعمته بولایه امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام ”، صد مرتبه گفته شود .
•  ایجاد عقد اخوت.

اعمال ماه ذی الحجه در روز بیست و چهارم

روز بیست و چهارم ماه ذی الحجه مباهله می باشد. این روز هم مانند روزهای دیگر اعمال مخصوص به خود را دارد و اعمال ماه ذی الحجه در این روز شامل:

• غسل
• روزه
• خواندن دعایی که از امام صادق علیه السلام روایت شده است:

” اللهم انی اسئلک من بهائکَ بِابهاهُ و کل بهائک بهی….

اعمال ماه ذی الحجه در روز آخر

از اعمال ماه ذی الحجه، دو رکعت نمازی است که به خواندن آن اشاره شده است. در این نماز در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره توحید و آیه الکرسی هر یک ده مرتبه خوانده شود و بعد از نماز بگوید:

” اللهمَّ ما عملت فی هذه السنه من عمل نَهَیتَنی عَنهُ و لَم تَرضَهُ وَ نَسیتُهُ وَ لَم تَنسَهُ وَ دَعَوتَنی الی التَّوبَهِ بَعدَ اجتِرائی عَلیکَ اللهمَّ فَانّی اَستَغفِرُکَ مِنهُ فَاغفِرلی وَ ما عَمِلتُ مِن عَمَلٍ یقَرِّبُنی اِلیکَ فَاقبَلهُ مِنّی وَ لا تَقطَع رَجائی مِنکَ یا کریم.”

وقتی فرد این دعا را خواند شیطان گوید: وای بر من هر چه در حق این فرد، در این سال سختی کشیدم، همه را با این دعا خراب کرد، و شهادت می دهد که او سال گذشته را به خیر ختم نمود.

در هر روز از این دهه، این تهلیلات  لا اله إلاّ اللّه ها  را که از امیر مؤمنان(علیه السلام) نقل شده است بخواند و اگر روزی ده مرتبه بخواند بهتر است :

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الّلَیالی وَالدُّهُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ اَمْواجِ الْبُحُورِ،

لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ،

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ،

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ،

لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ فِی اللَّیْلِ اِذاعَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ اِذا تَنَفَّسَ،

لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِی الْبَراری وَالصُّخُـورِ،

لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ مِـنَ الْیَـوْمِ اِلـی یَـوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ

انتهای مطلب/آ.ع