آرامگاه کوروش از مناطق تاریخی و تفریحی فارس

به گزارش تجارت امروز؛ آرامگاه کوروش، مقبره خوش نام ترین پادشاه ایران، کوروش بزرگ است. که جایگاه ویژه ای بین مردم ایران دارد. در این مقاله به معرفی تاریخچه آرامگاه کوروش و جاذبه های گردشگری آن می پردازیم.

تاریخچه آرامگاه کوروش

باستان‌شناسان قدمت منطقه پاسارگاد را به دوره‌های پیش از هخامنشیان نسبت می‌دهند. ساخت مقبره کوروش و بناهای اطراف آن نیز به دوره پادشاهی کوروش می‌رسند.

مقبره کوروش در سال‌های ۵۳۰ تا ۵۴۰ پیش از میلاد ساخته شده است. برخی دیگر از بناهای مجموعه پاسارگاد نیز در دوره‌های پادشاهان دیگر سلسله هخامنشی ساخته و تکمیل شدند. بنای آرامگاه کوروش در دوره هخامنشیان، جزو بناهای مقدس محسوب می‌شد.

به گفته منابع تاریخی، بنای مقبره پیش از مرگ کوروش و به دستور او ساخته شد. طبق منابع بازمانده از دوره هخامنشی، دشت مرغاب که اطراف مقبره کوروش را فرا گرفته است، در آن دوره، باغی بسیار بزرگ و سرسبز بود که مجموعه‌ای از کاخ‌های بزرگ را در دل آن جای داشتند.

کوروش بزرگ موسس سلسله هخامنشیان در ایران و مشهورترین پادشاه این سلسله بود. او که پادشاهی خود را بر پایه عدالت‌خواهی و مردم‌دوستی بنا کرد، در فاصله کوتاهی در تمامی جهان شرق و غرب آن روز شهرت یافت. کوروش بزرگ در حدود ۳۰ سال پادشاه ایران بود و در این مدت، تمدنی بزرگ را به جهان عرضه کرد.

استوانه کوروش یکی از مهم‌ترین آثار برجای مانده از اوست که سیاست‌های بشر دوستانه کوروش را نشان می‌دهد. کوروش بزرگ سرانجام در جنگ با ماساژت‌ها که تیره‌ای از سکاهای بیابان‌گرد بودند، کشته شد و او را در محل پاسارگاد به خاک سپردند.

مقبره کوروش در مجموعه باستانی پاسارگاد در شهر مرودشت قرار دارد. مقبره کوروش به‌دلیل تعلق به یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی در جهان از اهمیت زیادی برخوردار است. این مقبره در مجموعه باستانی پاسارگاد و در شهر مرودشت شیراز واقع شده است.

این بنای ساده و منحصربه‌فرد، یک کیلومتر با دیگر کاخ‌های پاسارگاد فاصله دارد. ساختار مقبره کوروش همانند زیگورات چغازنبیل ساخته شده است. به نظر می‌آید که بنایی شبیه آرامگاه کوروش چه در ایران و چه در خارج پیش از ساختش وجود نداشته؛ اگرچه بعدها بناهایی شبیه آن احداث شده است.

معماری آرامگاه کوروش

ساختمان آرامگاه کوروش ۲۵۰۰ سال با وجود عوامل مخرب طبیعی و غیر طبیعی هنوز در دشت پاسارگاد باقی مانده است. سبک معماری این بنای تاریخی ارزشمند برگرفته از معماری یونانی آسیای صغیر، میان ‌رودی، مصری، عیلامی و ایرانی اصیل است.

این ساختمان از سکو هایی تشکیل شده و بنای اصلی روی آن ساخته شده است. در واقع ساختار کلی آرامگاه کوروش از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول بنا که پایه مقبره است و سکویی ساخته شده از ۶ پله است و بخش دوم مقبره اتاق کوچکی با سقف شیروانی بر فراز پله ششم است. ارتفاع کلی بنا کمی بیش از ۱۱ متر است. ارتفاع اتاقک آرامگاه بیش از ۲ متر است و دیوار های آن ۱.۵ متر ضخامت دارند.

سنگ‌های تراشیده شده در چهار ردیف که به زیبایی بر روی یکد یگر قرار گرفته اند و دو قطعه سنگ بسیار سنگین در کف آرامگاه قرار دارد، همچنین پوشش سقف آرامگاه نیز سنگی است و بر روی آن یک سنگ هرمی قرار دارد.

سنگ بنای این آرامگاه از سنگ‌ های آهکی سفید رنگی که به زردی متمایل است ساخته شده است. احتمال می رود این سنگ ها از معدن سیوند که در فاصله ۳۰ کیلومتری پاسارگاد قرار دارد، تامین شده اند.

نکته جالب در مورد معماری این بنا این است که هیچ گونه ملاتی در ساخت آن به کار نرفته است.

آن چه در این بنا جلب توجه می کند این است که همه قسمت‌ های بیرونی آرامگاه در هفت طبقه و روی یکدیگر ساخته شده است و احتمالا طراح، این نوع طراحی را به دلیل قداست عدد هفت اجرا کرده است. این آرامگاه یک بار در سال ۱۳۵۰ شمسی و بار دیگر بین سال های ۱۳۸۰-۱۳۸۷ شمسی مرمت و باز سازی شده است.

مسیر دسترسی به آرامگاه کوروش

برای بازدید از مقبره کوروش ابتدا باید به شیراز سفر کنید. بعد از بازدید‌ از جاهای دیدنی شیراز، به جاده شیراز-اصفهان وارد شده و با عبور از سعادت‌شهر و رسیدن به جاده فرعی، ۲۰ کیلومتر را طی کنید تا به روستای مادر سلیمان برسید.

بعد از رسیدن به این روستا، با طی کردن چهار کیلومتر به پاسارگاد می‌رسید. مسیر شما از ابتدای ورود به جاده شیراز –اصفهان تا رسیدن به پاسارگاد در حدود ۱۳۲ کیلومتر است.

چه کسی مقبره کوروش را کشف کرد؟

سر رابرت کر پورتر (Sir Robert Ker Porter) هنرمند، نویسنده، دیپلمات و جهانگرد اسکاتلندی، برادر داستان‌نویسان نامدار آنا ماریا پورتر و جین پورتر بود. او که در خانواده‌ای هنرپرور و نویسنده چشم به جهان گشود، مادرش او را به لندن برد تا در آکادمی شاهی زیر نظر بنجامین وست هنر نقاشی بیاموزد.

وی تحصیلات هنری خود را در آکادمی سلطنتی هنری لندن به پایان رساند و از نخستین نقاشان سبک خاصی از منظره در انگلستان بود که به پانوراما معروف شد. وی در سال ۱۸۰۴ میلادی پس از سفر به روسیه به عنوان نقاش تزار الکساندر اول منصوب شد.

وی که به عنوان  نقاش درباری تزار روسیه منصوب شده بود، عمده شهرت خود را  به دلیل سفر به ایران و نقاشی از پاسارگاد کسب کرد.

سفر طولانی او به ایران از ۱۸۱۷ میلادی آغاز شده و او از طریق قفقاز وارد ایران شد و پس از عبور از تهران و اصفهان به تخت جمشید و پاسارگارد رفت و نقاشی تاریخی و معروفی نیز از آرامگاه کوروش از خود به یادگار گذاشته است.

پیش از سفر رابرت، همگان آرامگاه کنونی کوروش را متعلق به مادر سلیمان می دانستند و این بنا به مشهد مادر سلیمان شناخته می شد. رابرت نخستین فردی بود  که متوجه شد این آرامگاه به کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی تعلق دارد.

وی با شاهزاده روسی که پسر عموی الکسی نیکولاویچ اولین رئیس آکادمی هنرهای زیبای روسیه بود ازدواج کرد و ماموریت یافت تا از تخت جمشید و سایر مکان‌های ایران برای آکادمی هنرهای زیبای روسیه (۲۰-۱۸۱۷) نقاشی کند. وی در زمان حضور خود در ایران پرتره فتحعلی شاه قاجار را نقاشی کرد و به خاطر این اثر، نشان شیر و خورشید را دریافت کرد.

آلبوم های نقاشی های او از گرجستان، آسیا، ارمنستان و بابل باستان که در طول سال های ۱۸۱۷، ۱۸۱۸، ۱۸۱۹ و ۱۸۲۰ کشیده شده است در کتابخانه انگلستان و موزه هرمیتاژ سنت پترزبورگ نگهداری می شود.

سفر بلندمدت وی به ایران که از ۱۸۱۷ میلادی آغاز شده بود، از سوی قفقاز به درون کشور و سپس پس از گذر از تهران و اصفهان به تخت‌جمشید و پاسارگاد انجام پذیرفت. او نگاره‌ تاریخی و نامداری از آرامگاه کوروش بزرگ از خود به یادگار گذاشته و در حقیقت بزرگ‌ترین انگیزه آوازه‌اش نگاره‌هایش از پاسارگاد است.

از او سفرنامه‌ای با نام سفرنامه کرپورتر بازمانده که دربردارنده نقاشی‌های او از آثار باستانی است.

رابرت به مناطق و کشورهای مختلفی سفر می کرد و از مناظر نقاشی می کشید. رابرت در سال ۱۸۱۳ به انگلستان بازگشت و مقام شوالیه را دریافت کرد. رابرت در سال ۱۸۴۲ میلادی درگذشت و در شهر سن پترزبورگ روسیه دفن شد. یادمانی نیز از او در کلیسای جامع بریستول در انگلستان ساخته شده است.

کتیبه آرامگاه کوروش

در پاسارگاد که مقبره کوروش است، هیچ نوشته و کتیبه‌ای وجود ندارد. تنها یک کتیبه کوچک بر روی یکی از ستون‌ها باشنده است که روی آن نوشته: من کوروش، شاهنشاه هخامنشی.

مقبره ساده کوروش ناشی از خلق و خوی روان و منش والای اوست. می‌توانید قبر کوروش را با قبر فراعنه مصر یا دیگر شاهان جهان مقایسه کنید. در قبر کوروش مطلقا خبری از سیم و زر و کتیبه و آلات قیمتی باشنده نیست.

کوروش کبیر به دلیل حسن شهرت و شخصیت والامنش خویش، نیازی به ساخت کتیبه و حکاکی کردن عبارات پرطمطراق بر روی قبر خویش نمی‌دید. چه خوب می‌دانست که بلندهمتی و بلندمنشی‌اش آن‌چنان زبانزد خاص و عام در طول و عرض تاریخ است که نیازی به خودگویی و خودستایی ندارد.

زندگینامه کوروش پادشاه بزرگ ایران

کوروش ۳۹ سال بر فلات ایران و بخش بزرگی از آسیا فرمانروایی کرد. وی حکومت خویش را با تصرف هگمتانه (همدان) و براندازی حکومت مادها، بنیانگذاری نمود.

سپس در سال‌های بعدی، دولت‌شهرهای لیدی، بابل و شهرهای شرق فلات ایران همچون پارت و زرنگ و سغد و رخج و هرات را متصرف گردید و به عنوان یگانه شاهنشاه تمام ایران، جای پای خود را مستحکم نمود.

وی آهنگ فتح مصر را نیز داشت که مرگ اجازه این کار را به او نداد اما پسرش کمبوجیه، این راه دشوار را طی کرد و مصر را نیز به مرزهای ایران زمین افزود.

کوروش از سوی پدر نسبش به هخامنش، بزرک‌فرمانروای پارس‌ها می‌رسید. همچنین از جانب مادر از نژاد شاهان بود. لذا از هر دو سوی پدر و مادر، نیک‌نژاد و اصیل قلمداد می‌گشت.

کوروش نه فقط به دلیل شهامت و روحیه مبارزش مورد ستایش است، که به دلیل عدالت و دادگری و خلق‌و‌خو و منش انسانی، مورد توجه همگان قرار گرفته است و مورخان از قدیم تا امروز او را ستوده‌اند. کوروش در دو کتاب مقدس تورات و قرآن با القاب مسیح خداوند و ذوالقرنین مورد ستایش قرار گرفته است.

این حسن اخلاق و نیک‌نامی شاهنشاه کوروش هخامنشی باعث شد تا همواره در طول تاریخ مورد توجه مورخان و محققان و مردمان قرار بگیرد. درمورد مرگ کوروش مطالب بسیاری گفته شده است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

وصیت‌نامه کوروش

گزنفون مورخ یونانی، در کتاب خویش کوروش‌نامه، وصیت نامه کوروش بزرگ را درج کرده است. هرچند که در دقت این وصیتنامه جای تردید است اما می‌توان قبول کرد که چنین وصیت‌نامه‌ای وجود داشته ولی نه با این دقتی که گزنفون آن را ثبت کرده است. خلاصه‌ای از متن وصیت‌نامه کوروش ،از قرار زیر است:

فرزندان من! دوستان من! من اکنون به پایان زندگی خویش نزدیک گشته‌ام. هنگامی که روح از تن جدا گردید، مرا خوشبخت بپندارید و کام من این است که این احساس در کردار و رفتار شما نمایان‌گر باشد، زیرا من به هنگام کودکی، جوانی و پیری بخت‌یار بوده‌ام. همیشه نیروی من افزون گشته است، آن چنان که هم امروز نیز احساس نمی‌کنم که از هنگام جوانی ناتوان‌ترم.

من دوستان را به خاطر نیکویی‌های خود خوشبخت و دشمنانم را فرمان‌بردار خویش دیده‌ام. زادگاه من بخش کوچکی از آسیا بود. من آنرا اکنون سربلند و بلندپایه باز می‌گذارم.

اما از آنجا که از شکست در هراس بودم، خود را از خودپسندی و غرور بر حذر داشتم. حتی در پیروزی های بزرگ خویش، پا از اعتدال بیرون ننهادم. در این هنگام که به سرای دیگر می‌گذرم، شما و میهنم را خوشبخت می‌بینم و از این رو می‌خواهم که آیندگان مرا مردی خوشبخت بدانند.

مرگ چیزی است شبیه به خواب. در مرگ است که روح انسان به ابدیت می‌پیوندد و چون از قید و علایق آزاد می گردد به آتیه تسلط پیدا می کند و همیشه ناظر اعمال ما خواهد بود. پس اگر چنین بود که من اندیشیدم به آنچه که گفتم عمل کنید و بدانید که من همیشه ناظر شما خواهم بود  اما اگر این چنین نبود آن‌گاه از خدای بزرگ بترسید که در بقای او هیچ تردیدی نیست و پیوسته شاهد و ناظر اعمال ماست.

باید آشکارا جانشین خود را اعلام کنم تا پس از من پریشانی و نابسامانی روی ندهد. من شما هر دو فرزندانم، کمبوجیه و بردیا، را یکسان دوست می‌دارم ولی فرزند بزرگترم که آزموده‌تر است کشور را سامان خواهد داد.

فرزندانم! من شما را از کودکی چنان پرورده‌ام که پیران را آزرم دارید و کوشش کنید تا جوان‌تران از شما آزرم بدارند. تو کمبوجیه، مپندار که عصای زرین پادشاهی، تخت و تاجت را نگاه خواهد داشت.

دوستان یک رنگ برای پادشاه عصای مطمئن‌تری هستند. هرگز قومی را مجبور نکن که از کیش تو پیروی نماید و پیوسته و همیشه به خاطر داشته باش که هر کسی باید آزاد باشد تا از هر کیشی که میل دارد پیروی کند. هرکس باید برای خویشتن دوستان یک دل فراهم آورد و این دوستان را جز به نیکوکاری به دست نتوان آورد.

کشف مومیایی پیکر کوروش

چند سال پیش خبری منتشر شد که محتوای آن کشف یک مومیایی در پاسارگاد بود. تصاویری از یک جسد مومیایی شده در خبرگزاری‌ها و فضای مجازی منتشر شد و مومیایی را به کوروش هخامنشی نسبت ‌دادند.

تصاویر، یک جسد مومیایی را در درون یک جعبه قرار داشت، نشان می‌دادند که لباس‌هایی به‌شکل زره فلزی داشت. روی زره، کتیبه‌هایی به خطوط میخی حک شده بود. بعدها با تحقیقاتی که روی مومیایی انجام شد، مشخص شد که این خبر یک شایعه بوده است و مقامات میراث فرهنگی استان فارس، واقعیت این خبر را تکذیب کردند.

بازسازی آرامگاه کوروش

آرامگاه کوروش در دوره معاصر چند بار مرمت شده است. این آرامگاه ابتدا یک بار در سال ۱۳۵۰ خورشیدی و در دوره پادشاهای محمدرضا پهلوی به سرپرستی علی سامی بازسازی شد که در آن زمان رئیس موسسه باستان‌شناسی تخت جمشید بود. در این دوره، معماران سیمان را برای مرمت بنا به کار بردند و بعد از مرمت، از مقبره کوروش و فضای اطراف آن، برای برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی استفاده کردند.

مرمت بنای مقبره کوروش با گذشت زمان، آسیب دید و از بین رفت. بعد از آن، در فاصله بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ هجری خورشیدی، دوباره بنا تعمیر شد و این بار از شیوه‌های جدید و لیزر برای مرمت بنای آرامگاه کوروش استفاده شد تا در برابر بارش‌های باران و برف، مقاوم‌تر باشد.

دیدنی های اطراف آرامگاه کوروش

با سفر به این قسمت از شهر شیراز ،می‌توانید از جاهای دیدنی متعددی بازدید کنید. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تنگه بلاغی پاسارگاد
• باغ پاسارگاد
• مقبره کمبوجیه
• محوطه مقدس پاسار

تنگه بلاغی پاسارگاد

از جاذبه‌های معروف و مکان های دیدنی استان فارس در اطراف مقبره کوروش است. این جاذبه گردشگری در جنوب مجموعه باستانی پاسارگاد قرار دارد و طول آن ۱۸ کیلومتر گزارش شده است.

طبیعت زیبای این تنگه، سبب جذابیت آن برای گردشگران شده است. عبور رود سیوند از داخل تنگه بلاغی، فضایی سرسبز با پوشش جنگلی از درختان زیبا را برای گردشگران به نمایش می‌گذارد. تنگ بلاغی علاوه بر طبیعت زیبا و سرسبز، محوطه‌های باستانی زیادی نیز دارد که توسط باستان‌شناسان کشف شده‌اند. تاریخ برخی از محوطه‌ها، به دوره‌های پیش از هخامنشیان نیز می‌رسد. با این ویژگی‌ها، تنگ بلاغی یک جاذبه گردشگری طبیعی و تاریخی محسوب می‌شود.

باغ پاسارگاد

باغ پاسارگاد یکی دیگر از جاذبه‌هایی است که می‌توانید در اطراف مقبره کوروش ببینید. پژوهشگران این باغ را جزو باغ‌های ایرانی می‌دانند که با معماری خاص ساخته شده است. در این باغ در عهد هخامنشی، کاخ‌هایی وجود داشت که امروزه از بین رفته‌اند. این باغ به‌دلیل ویژگی‌هایی که در معماری آن به کار رفته است؛ در بین پژوهشگران و باستان‌شناسان شهرت بسیاری کسب کرده است

 محوطه باستانی مقدس پاسارگاد

یکی دیگر از بناهایی که در اطراف آرامگاه کوروش قرار دارد، محوطه باستانی مقدس پاسارگاد است. این محوطه در شمال غرب آرامگاه کوروش و پشت تپه ماهورهای سنگی قرار دارد. این محوطه پاسارگاد که دو سکوی سنگی با رنگ سفید و یک تپه پله‌ای مستطیل شکلی دارد به «محوطه مقدس» معروف است. در دوره هخامنشی از این سکوها به عنوفان آتشدان استفاده می‌شد و برای مراسم‌های آیینی از آن‌ها بهره می‌بردند.

مقبره کوروش هخامنشی، یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در مرودشت شیراز است. کوروش شهرت قابل‌ملاحظه‌ای در جهان دارد. شخصیت انسان دوست کوروش، شاه هخامنشی، برای ایرانیان و علاقه‌مندان به تاریخ در جهان، اهمیت بسیاری دارد؛ ازاین‌رو، هرچه زمان می‌گذرد و شخصیت و نحوه حکومت‌داری مبتنی بر عدالت کوروش بیشتر مشخص می‌شود، بر علاقه‌مندان به بازدید از مقبره او نیز افزوده می‌شود.

آرامگاه کمبوجیه

بنایی در پاسارگاد قرار دارد که آن را متعلق به ابتدای حکومت هخامنشیان می‌دانند. این بنا به آرامگاه کمبوجیه و زندان سلیمان شهرت دارد. بنای این مقبره شباهت زیادی به آرامگاه کوروش هخامنشی دارد. برخی باستان‌شناسان بر این عقیده‌اند که این بنا در ابتدا یک آتشکده بوده است. بنای معروف به زندان سلیمان از بلوک‌های سنگی ساخته شده که روی هم قرار گرفته‌اند و به‌شکل برج هستند. امروزه از این بنا، جز یک دیوار، چیزی به‌جای نمانده است. دیوار در مسیر کاخ‌های اختصاصی پاسارگاد و کاخ بارعام، قابل‌مشاهده است.

ساعت بازدید از آرامگاه کوروش در فصول مختلف سال

برای بازدید از آرامگاه کوروش به ساعت بازدید آن دقت کنید.

ساعت بازدید در تابستان و بهار

در فصل تابستان و بهار می‌توان از ساعت ۸ و نیم صبح، تا ۷ و نیم بعد از ظهر، از این مجموعه بازدید کرد. ولی ساعت فروش بلیط از ساعت ۸ صبح الی ۷ عصر است.

ساعت بازدید در پاییز و زمستان

در فصل پاییز و زمستان هم می‌توان از ساعت ۸ و نیم صبح، تا ۵ و نیم بعد از ظهر، از این مجموعه بازدید کرد. ولی ساعت فروش بلیط از ساعت ۸ صبح الی ۵ عصر است.

انتهای مطلب/آ.ع