فلسفه سفره هفت شین در آیین باستانی ایران

به گزارش تجارت امروز؛ سفره هفت سین یکی از سنت‌های زیبا و معنادار ما ایرانیان در نوروز است. این سفره شامل هفت مورد است که با حرف سین شروع می‌شوند و نشانه‌ای از خوش‌یمنی و رزق‌وروزی هستند. برای مثال، سرکه نماد صبر و استقامت، سماق نماد غلبه‌بر مشکلات، سنجد نماد عشق و دوستی، سبزه نماد تازگی و زندگی، سکه نماد ثروت و برکت، سیر نماد سلامتی و درمان و سنبل نماد شکوفایی و رشد است. علاوه‌بر‌ این هفت مورد، ممکن است برخی از چیزهای دیگر هم در سفره هفت سین قرار بگیرند که این به فرهنگ مناطق مختلف بستگی دارد.

تغییر نامه سفره هفت شین به هفت سین

در بسیارى از متون و منابع تاریخى آمده است که «هفت سین» نخست «سفره هفت شین» بوده و بعدها به این نام تغییر یافته است.

شمع، شراب ، شیرینى، شهد (عسل)، شمشاد، شربت و شقایق یا شاخه نبات، اجزاى تشکیل دهنده سفره هفت شین بودند. برخى دیگر به وجود «هفت چین» در ایران پیش از اسلام اعتقاد دارند. سخنران جامعه زرتشتى در این باره مى گوید: در زمان هخامنشیان در نوروز به روى هفت ظرف چینى غذا مى گذاشتند که به آن هفت چین یا هفت چیدنى مى گفتند. بعدها در زمان ساسانیان هفت شین رسم متداول مردم ایران شد و شمشاد در کنار بقیه شین هاى نوروزى، به نشانه سبزى و جاودانگى بر سر سفره قرارگرفت. بعد از سقوط ساسانیان وقتى که مردم ایران اسلام را پذیرفتند، سعى کردند که سنت ها و آیین هاى باستانى خود را هم حفظ کنند. به همین دلیل، چون در دین اسلام «شراب» حرام اعلام شده بود، آنها، خواهر و همزاد شراب را که «سرکه» مى شد انتخاب کردند و اینگونه شین به سین تغییر پیداکرد.»

البته در این باره تعابیر مختلفى وجوددارد. چنانچه در کتاب فرورى آمده است: که در روزگار ساسانیان، قاب هاى زیباى منقوش و گرانبها از جنس کائولین، از چین به ایران وارد مى شد. یکى از کالاهاى مهم بازرگانى چین و ایران همین ظرف هایى بود که بعدها به نام کشورى که از آن آمده بودند «چینى» نام گذارى شد و به گویشى دیگر به شکل سینى و به صورت معرب «سینى» در ایران رواج یافتند. به هر روى خوراکى هاى خاصى بر سفره هفت سین مى نشینند که عبارت اند از: سیب، سرکه، سمنو، سماق، سیر، سنجد و سبزى (سبزه).

تاریخچه عید نوروز

پس از پرداختن به سفره هفت شین باستانی ایران به سراغ تاریخچه زیبای عید نوروز می‌رویم. با سایت تجارت امروز همراه باشید.

عید نوروز باستانی بزرگترین جشن ملى ایرانیان با سابقه اى هزاران ساله است. از گذشته هاى دور آریایى هاى ساکن در فلات ایران روز اول سال و آغاز بهار را به برگزارى مراسم ویژه و همزمان با سرور و شادمانى اختصاص مى دادند. برخى پژوهشگران، ریشه تاریخى این جشن را به «جمشید پیشدادى» نسبت مى دهند و نوروز را «نوروز جمشیدى» مى خوانند. این گروه معتقدند که جمشید شاه بعد از یک سلسله اصلاحات اجتماعى بر تخت زرین نشست و فاصله بین دماوند تا بابل را در یک روز پیمود و آن روز (روز هرمزد) از فروردین ماه بود. چون مردم این شگفتى از وى بدیدند جشن گرفتند و آن روز را «نوروز» خواندند. فردوسى شاعر بزرگ پارسى گوى نیز در شاهنامه پیدایش نوروز را به جمشیدشاه نسبت مى دهد:

به جمشید بر گوهر افشاندند

مر آن روز را روز نو خواندند

سر سال نو هرمز فرودین

بر آسوده از رنج روى زمین

بزرگان به شادى بیاراستند

مى و جام و رامشگران خواستند

چنین جشن فرخ از آن روزگار

به ما ماند از آن خسروان یادگار

اما عاملى که «نوروز» را از دیگر جشن هاى ایران باستان جدا کرد و باعث ماندگارى آن تا امروز شد، «فلسفه وجودى نوروز» است : زایش و نوشدنى که همزمان با سال جدید در طبیعت هم دیده مى شود.

تغییرات عید نوروز در طی سال‌ها

نوروز یکى از نمودهاى زندگى جمعى، برگزارى جشن ها و آیین هاى گروهى است، گردهم آمدن هایى که به نیت نیایش و شکرگزارى و یا سرور و شادمانى شکل مى گیرند. برهمین اساس جشن ها و آیین هاى جامعه ایران را هم مى توان به سه گروه عمده تقسیم بندى کرد: جشن ها و مناسبت هاى دینى و مذهبى، جشن هاى ملى و قهرمانى و جشن هاى باستانى و اسطوره اى. جامعه ایران در گذشته به شادى به عنوان عنصر نیرو دهنده به روان انسان، توجه ویژه اى داشتند. آن‌ها براساس آیین زرتشتى خود چهار جشن بزرگ و ویژه تیرگان، مهرگان، سده و اسپندگان  ( اسفندگان) را همراه با شادى و سرور و نیایش برگزار مى کردند. در این بین نوروز بنا به اصل تازگى بخشیدن به طبیعت و روح انسان همچنان پایدار ماند. گرچه با توجه به قانون تغییر پدیده هاى فرهنگى، نوروز هم ناگزیر نسبت به گذشته با دگرگونى هایى همراه شد.

به هرحال در آیین هاى باستانى ایران براى هر جشن «خوانى» گسترده مى شد که داراى انواع خوراکى ها بود. خوان نوروزى «هفت سین» نام داشت و مى بایست از بقیه خوان ها رنگین تر باشد. این سفره معمولاً چند ساعت مانده به زمان تحویل سال نو آماده بود و بر صفحه اى بلندتر از سطح زمین چیده مى شد. همچنین میزدپان(MAYZADPAN) به منظور پخش کردن خوراکى ها در کنار سفره گماشته مى شد. این خوان نوروزى بر پایه عدد مقدس هفت بنا شده بود.

علت ۷ تایی بودن سفره هفت شین

تقدس عدد هفت از آیین مهر یا میتراست و به سال هاى دور باز مى گردد. در این آیین هفت مرحله وجود داشت براى این که انسان به مقام عالى و آسمانى برسد. پس عدد هفت از پیش از زرتشت براى انسان عزیز بوده و در آیین هاى مختلف و به نمادهاى گوناگون دیده مى شود، مانند هفت آسمان، هفت دریا، هفت گیاه است.

همچنین اسناد تاریخى از برپایى سفره هفت سین به یاد هفت امشاسپندان خبر مى دهند؛ طبق این اسناد، هفت امشاسپندان مقدس عبارت بودند از:

اهورامزدا(به معنى سرور دانا)، و هومن (اندیشه نیک )، اردیبهشت (پاکى و راستى )، شهریور (شهریارى آرزو شده با کشور جاودانى )، سپندارمزد (عشق و پارسایى )، خرداد (رسایى و کمال ) و امرداد (نگهبان گیاهان).

پایان مطلب/س.آ