نگاه فلسفی بر تاریخچه سیزده به در

به گزارش تجارت نیوز؛ آخرین روز بعد از دوازدهمین  روز تعطیلات نوروز، نوبت به جشن و پایکوبی اصلی در طبیعت می رسد. با توجه به  تاریخچه سیزده به در این روز درگاه شماری ایرانی ( تیر نوروز) نام دارد. این روز عزیز و گرامی در تمام نقاط ایران و برخی از کشورهای همسایه تعطیل رسمی است تا مردم شروع سال جدید را با شادی و نشاط آغاز کنند.

 شاهنامه و تاریخچه سیزده به در

قدمت سیزده‌ بدر هم مثل بسیاری از جشن‌های ایرانی خیلی طولانی هست. پژوهشگران ادبیات فارسی می‌ گویند از آیین سیزده‌بدر در منظومه «ویس و رامین» شاهنامه یاد شده.

در شاهنامه به این داستان اشاره شده که خسروپرویز در نوروز، دو هفته داخل باغ خودش به بزم می‌نشسته.  به گفته پژوهشگران غیر از این نکته ظاهرا سند دیگه‌ای برای دو هفته بودنِ جشن نوروز در روزگار ساسانیان یا ایران پس از اسلام تا دوره صفویه نیست برای همین این قضیه از نظر مشابهت با سنت‌های معاصر و پایان بزم نوروزی پس از ۱۳روز قابل تامل هست.

جالبه این رو هم بدانید  که در آغاز منظومه «ویس و رامین» توصیفی از یک جشن عمومی در فصل بهارآمده که در آن، شاه و هم عموم مردم به باغ میروند و نشاط و پایکوبی می‌کنند.

البته در این‌جا هیچ اشاره‌ای به برگزاری این برنامه در روز سیزدهم فروردین نیست، اما زمان و نحوه اجرای اون کاملا شبیه مراسم سیزده‌بدر هست؛ این شعر زیبا رو بخوانید: «یکی جشن نوآیین کرده بُد شاه/ که بُد درخوردِ آن دیهیم آن‌گاه/ چه خرم جشن بود اندر بهاران/ به جشن اندر سراسر نامداران/ همه کس رفته از خانه به صحرا/ برون بُرده همه سازِ تماشا.

تنوع و گوناگونی شیوه های برگزاری یک آیین، و دامنه ی گسترش فراخ تر یک باور در میان مردمان، بر پایه ی قواعد مردم شناسی و فرهنگ عامه، نشان دهنده ی دیرینگی زیاد آن است.

فلسفه سیزده به در

در واقع فلسفه عدد ۱۳ بر می گردد به طرز قرار گیری ستاره ها و منظومه خورشیدی؛ جمعی از دانشمندان بر این باورند که اجسام خیلی بزرگ ( مانند ماه ، یا حتی کوه ) نوعی فرکانس از خود منتشر می کنند که بر بازده و عملکرد مغز جانوران خصوصا انسان مستقیما تاثیر ( خوب یا بد ) دارد . این مسئله پایه و اساس خیلی از عقاید را ثابت می کند .

آئین مخصوص روز طبیعت

در تاریخچه سیزده به در شیوه ی برگزاری این مراسم کمی متفاوت تر از بقیه جشن های ایرانی است. البته که این تفاوت جزئی باعث شده تا لذت و طعم دیگری داشته باشد و همیشه جز شیرین ترین روزهای ایرانیانمجسوب می شود. حالا به معرفی این آداب خاص می پردازیم.

رفتن به دل طبیعت

از قدیم رسم شده که در این روز نباید در خانه ماند زیرا با خود  نحسی به همراه دارد. (در ادامه درباره اینکه نحس است یا نه بحث خواهیم کرد). در این روز همه مردم یک جنگل یا پارک را از قبل برای خود انتخاب می کنند تاروز خود را کنارسرسبزی و درختان سپری کنند.

شایعه نحسی سیزده به در

با توه به تاریخچه سیزده به در نخست باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بدیمن» یا «شوم» شمرده نشده، بلکه چنانچه می دانیم هر یک از روزهای هفته و ماه نام هایی زیبا و در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان و امشاسپندان داشته و دارند، و روز سیزدهم هر ماه خورشیدی که از آن ِستاره ی تیر، ستاره ی باران آور می باشد و ایرانیان از روی خجستگی، این روز را برای نخستین جشن تیرگان سال، انتخاب کرده اند.

با توجه به اینکه در فرهنگ ایرانی عدد ۱۳ را نحس می دانستند، و هنوز هم با پیشرفت های علمی و فن آوری پیشرفته اروپا، خرافات عمیقی در دل بسیاری از اروپاییان در مقایسه با خرافات شرقی وجود دارد، تعداد آن ها کم نیست .

مثال های بسیار دیگری مانند «داشتن روزی بد با دیدن گربه ی سیاه رنگ»، «احتمال رویدادی شوم پس از رد شدن از زیر نردبام» یا «شوم بودن گذاشتن کلید خانه روی میز آشپزخانه»،«خوش شانسی آوردن نعل اسب» و بسیاری موارد خرافی دیگر که خوشبختانه تا کنون وارد فرهنگ ما نشده اند و برای ما خنده آور هستند.

اما تنها چیزی که در فرهنگ ایرانی می توانیم درباره ی عدد سیزده پیدا کنیم، «بد قلق» بودن عدد ۱۳ به خاطر خاصیت بخش ناپذیری آن است.(این خود نشانه ای از دانش بالای ایرانیان از ریاضی و به کارگیری آن در زندگی روزمره است.)

اما وقتی درباره ی نیکویی و فرخندگی این روز بیشتر دقت می کنیم منابع معقول و مستند با سوابق تاریخی زیادی را می یابیم.همان طور که گفته شد سیزدهم فرودین ماه که تیر روز نام دارد و متعلق به فرشته یا امشاسپند یا ایزد سپند (مقدس) و بزرگواری است که در متون پهلوی و در اوستا تیشتر نام دارد و جشن بزرگ تیر روز از تیر ماه که جشن تیرگان است به نام او می باشد.

فال گیری سنتی دیگر در سیزده به در

با توجه به تاریخچه سیزده به در فال گیری، یکی دیگر از مراسمی بوده که از گذشته تا به امروز در روز سیزده به در انجام می‌شده است. فال قهوه، چای، عطسه و به ویژه فال کوزه در این روز گرفته می‌شود و اوقات خوشی را برای افراد به ارمغان می‌آورد.

فال گوش ایستادن

در گذشته در این روز، افراد نیت می‌کردند و پس از آن دزدکی به حرف دیگران گوش می دادند و اولین سخنی که به گوش‌شان می رسید را به عنوان پاسخ نیت برداشت می‌کردند.

بازی وشیطنت در سیزده به در

در میان طبیعت کودکان و جوانان شروع به بازی های مختلف از جمله فوتبال یا وسطی می کنند و بزرگ ترها با بازی شطرنج و منچ خود را مشغول می کنند.  در جوامع محلی تر، بازی‌های محلی مانند چوب بازی، کشتی دو نفره، هفت سنگ، کبدی یا زو، یک قل دو قل و… هنوز هم رواج دارند.

رقص و پایکوبی در ۱۳ فروردین

اکثر خانواده ها در مکانی که که هستند شروع به رقص های مختلف می کنند. مردم محلی رقص مخصوص به خود را دارند که در کوچه و خیابان ها پایکوبی می کنند . این سنت همچنان در میان مردم کرد نشین رواج بیشتری دارد با گرفتن دست یکدیگر   رقص کردی و زیبا رابه نمایش می گذارند.

سبزه گره زدن

یکی از شاخص‌ترین رسم‌ها در تاریخچه سیزده به در ، گره زدن سبزه است. باوری قدیمی در میان ایرانیان وجود دارد که در این روز باید به نیت خاصی سبزه‌ای را گره زد تا برآورده شود. مردم بر این باورند که با باز شدن گره سبزه‌ها به آرزوی خود دست می‌یابند و مشکلاتشان حل می‌شود.

همچنین بازشدن بخت جوانان در این روز یکی از عقاید قدیمی است که با خواندن این کلام معروف سبزه خود راگره می زنند. سیزده به در، سال دگر، بچه بغل، خونه شوهر”.

رها کردن سبزه در آب

بسیاری معتقدند که تمامی دردها و بیماری‌ها در این سبزه جمع شده است و با دست زدن به سبزه دیگران مشکلات به آنها منتقل می‌شود. در نتیجه سبزه را به آب می سپارند تا درد و مشکلات با سبزه از آن ها دور شود.

گفته می شود که در دربار هخامنشی، پیش از آغاز سال نو دوازده ستون برپا می‌شد و انواع حبوبات و غلات (برنج، گندم، عدس، جو، نخود، ارزن،ذرت، کنجد، ماش، کاجیله یا خشک دانه و لوبیا) را بر آنها می‌کاشتند. باور مردم بر این بود که هر کدام از گیاهان کاشته شده بر ستون‌ها بهتر به بار نشیند، در آن سال محصول بهتری از آن گیاه وجود خواهد داشت. این ستون ها تا روز سیزدهم فروردین بر جای خود می‌ماندند و سپس با شادمانی جمع آوری شده و به آب ریخته می‌شدند.

دروغ و کلک سیزده به در

این رسم سال‌هاست که به‌صورت پراکنده و غیرجدی میان مردم ایران رایج است. به‌صورتی‌ که افراد با ذکر یک شوخی در جمع‌های خانوادگی، یا انتشار تصاویر ساختگیِ ازدواج یا طلاق در صفحات شخصی، دیگران را دست می‌اندازند. هرچند دروغ به هر شکل و هر نحوی مذموم و ناپسند است اما دانستنِ نحوه شوخی با دیگران، می‌تواند لحظات مفرحی ایجاد کند. البته این شوخی‌ها به مذاق همه‌کس خوش نمی‌آید و نیازمند وسواس در انتخاب فردی با ظرفیت پذیرش بالایی برای شوخی‌ است.

خوردنی های خوشمزه در روز طبیعت

در این روز هر منطقه و شهر متناسب با فرهنگ خود خوراک تهیه و نوش جان می کند. که ما به تعدادی از این غذاها و تنقلات خوشمزه اشاره می کنیم.

 جوجه و کباب کوبیده برای ناهار سیزده بدر

معمولا برای سیزده به در غذاهایی درست میشود که کبابی و روی منقل باشد زیرا در دل طبیعت غذای آـیشی لدتذت و طعم دیگری دارد که به روش های مختلف طعم دار میشود.

  آش رشته  محبوب دل ها در سیزده بدر

آش رشته میان وعده  درجه یک در بین ایرانیان است به ویژه در روز۱۳ فروردین امکان ندارد به فراموشی سپرده شود چراکه در انتهای روز زمانی که خسته هستید با نوش جان کردن این آش تمام خستگی های شما از تنتان خارج می شود.

  سالاد اولیه

این سلاد به دلیل اینکهخ راحت و سریع آماده میشود ساندویچی محبوب برای تعطیلات است و بدون دردسر برای روش پخت با سبزیجات و نوشیدنی های خنک میل می شود.

  انواع پلوها ی ایرانی

در این روز بعضی خانواده ها علاقه دارند پلو میل کنند، که این هم امروزه بیشتر به سلیقه و ذائقه افراد بستگی دارد که چه نوع پلویی آماده کنند تا در دل طبیعت نوش جان کنند.

انتهای مطلب/آ.ع